Dat bleek dinsdag tijdens het debat tussen de regering en de Eerste en Tweede Kamer over het conceptvoorstel voor een Europese grondwet. Dat voorstel is opgesteld door de conventie, een werkgroep die de modernisering van de EU voorbereidt.

In de concepttekst van de Europese grondwet staat nu geen duidelijke verwijzing naar de joods-christelijke godsdienst. Premier Balkenende noemde dat „een ongelukkige situatie.” Balkenende vindt het onevenwichtig dat in het conceptvoorstel wel wordt verwezen naar de klassieke beschaving, maar niet naar het christendom. Europa kan „op grond van historisch besef” niet aan een verwijzing naar „de joods-christelijke tradities” voorbijgaan, zei de premier. Hij vroeg de Staten-Generaal of de regering zich hier in de onderhandelingen hard voor zou moeten maken.

PvdA, VVD, D66, GroenLinks en SP vinden dat de regering zich moet verzetten tegen het opnemen van verwijzingen naar één specifieke religie. „Dat zou een klap in het gezicht van moslims betekenen”, zei Van der Laan (D66).

CDA, ChristenUnie en SGP willen wel een expliciete verwijzing naar de christelijke wortels van Europa. CDA-kamerlid Van Dijk vindt het „zeer merkwaardig” dat de Verlichting wel wordt genoemd, maar het christendom niet. Van der Staaij (SGP) merkte op: „Het is een pijnlijk en ernstig gemis dat de joods-christelijke religie nu niet duidelijk in de preambule wordt genoemd.” Rouvoet (CU) zei niet te hechten aan een preambule. „Maar als die er komt, moet ze goed zijn.”

D66’er Van der Laan diende een motie in om het voorstel te schrappen dat er een regulier overleg tussen de EU en kerken moet komen. Balkenende zei dat „een dialoog met kerken vanuit de pluriformiteit in Europa juist goed is.” Hij wees er bovendien op dat het bewuste grondwetsartikel ook betrekking heeft op niet-kerkelijke instituties.

De premier toonde zich na afloop van het debat ongelukkig met de oproep van de Kamer om een commissaris met stemrecht binnen de EU te eisen. De wens van VVD, CDA, LPF, SGP en ChristenUnie maakt het onderhandelingsspel voor het kabinet er niet gemakkelijker op. Het oorspronkelijke compromis ging uit van 25 commissarissen, van wie er 15 stemrecht zouden krijgen.

Op het meest omstreden punt van de Europese conventie, de permanente voorzitter of president van de Europese Raad, zei Balkenende dinsdag dat hij ruimte wil behouden voor de onderhandelingen in het eindspel. „We zijn bereid compromissen te sluiten, maar niet tot elke prijs.” Voor Nederland is een machtige Europese president, zonder democratische controle en zonder versterking van de Europese Commissie „niet acceptabel”, aldus Balkenende.

De linkse partijen willen de Europese grondwet aan een referendum onderwerpen, hoewel het kabinet hier niets voor voelt. De ChristenUnie, voorheen tegenstander van referenda, kan hen aan een meerderheid helpen. Fractievoorzitter Rouvoet zei de Europese grondwet dermate ingrijpend te vinden dat hij de burger erbij wil betrekken. VVD-fractievoorzitter Van Aartsen is eveneens voorstander van een volksraadpleging. CDA en SGP zijn tegen.