Maandag brak de schuld van de Amerikanen door het plafond van 14,29 biljoen dollar (ruim 10 biljoen euro). Dit betekent niet dat de overheid direct wordt lamgelegd, maar het maakt de zorgelijke financiële situatie van het rijkste land ter wereld wel pijnlijk duidelijk.

Minister van Financiën Timothy Geithner rekende dit weekeinde voor dat hij met kunst- en vliegwerk nog ongeveer elf weken kan overbruggen zonder nieuw geld te hoeven lenen. Maar als er voor 2 augustus geen afspraken zijn over een hoger plafond houdt het op. Dan zijn de Verenigde Staten niet meer in staat om alle rekeningen te voldoen, waarschuwde hij. Er moet dan gekozen worden wie, of wat, nog wel betaald kan worden. Die keuzes kunnen ten koste gaan van buitenlandse schuldeisers, maar ook van uitgaven aan sociale voorzieningen, het leger of gezondheidszorg.

De gevolgen van wanbetaling zijn volgens Geithner catastrofaal. Een nieuwe recessie en hoge werkloosheid dreigen als de Verenigde Staten het vertrouwen van de financiële markten, en daarmee de positie als de veilige haven van de wereldeconomie, verspelen, waarschuwde hij de afgelopen weken meermaals.

De toonaangevende Democratische econoom Paul Krugman viel hem dit weekeinde bij en waarschuwde dat de VS het imago kunnen krijgen van een bananenrepubliek. „Amerikaans schuldpapier is als de gouden standaard. Als je plots zegt dat die schuld niet meer zo veilig is, omdat de regering een stel kibbelende kinderen is, dan riskeer je een echte catastrofe.”

De verhoging van de maximale schuld is normaal gesproken een formaliteit, maar wordt nu aangegrepen voor een felle politieke strijd over de snelheid waarmee het gat op de Amerikaanse begroting moet worden gedicht. Dat tekort is door dure oorlogen, belastingverlagingen, de financiële crisis en de recessie opgelopen tot meer dan 10 procent van het Amerikaanse bruto binnenlands product (bbp). President Barack Obama heeft voor de komende jaren al forse bezuinigingen aangekondigd om het gat terug te dringen, maar gaat volgens de Republikeinen lang niet ver en snel genoeg.

De Republikeinen gaven de afgelopen dagen aan open te staan voor een deal, als daar harde afspraken over extra bezuinigingen tegenover staan. Hogere belastingen om de inkomsten van de staat op te krikken, zijn voor de oppositie onbespreekbaar. „Ik ben bereid vandaag nog een deal te sluiten”, stelde oppositieleider John Boehner zondag. „We hoeven niet tot het laatste moment te wachten, maar ik laat deze kans ook niet liggen.”

Obligatiedeskundigen verwachten geen blinde paniek als een besluit over het schuldenplafond uitblijft. „De kans dat de Verenigde Staten zijn schulden uiteindelijk niet betaalt is zo goed als nihil”, vatte een Amerikaanse analist het risico samen.