Voorafgaand aan de stilte legden de koningin en de prins een krans bij het monument. Daarna droeg Esmee Hendriks haar gedicht Trots voor. Zij was de winnares van de poëziewedstrijd voor jongeren, Dichter bij 4 mei, die het Nationaal Comité 4 en 5 mei ieder jaar organiseert.

Vervolgens hield Tweede Kamervoorzitter Gerdi Verbeet een toespraak. „Oorlog heeft een lange schaduw. Wij zijn nabestaanden, ook als we niet zelf getroffen zijn. Zo is het 4 mei voor iedere Nederlander.” Maar, zo zei ze, het is ook 4 mei voor alle Nederlanders samen. „We gedenken onze doden ieder voor zich, maar ook samen. In een vrijheid die voor altijd verbonden is met hen die hun leven daarvoor gaven. Door hen is Nederland een vrij land.”

Behalve de koningin en de prins legden onder anderen ook de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer, de Commandant der Strijdkrachten en burgemeester van Amsterdam een krans. De nationale herdenking is afgesloten met een defilé.

Nieuwe Kerk

„Anders dan veel mensen met vergelijkbare oorlogsverledens is mijn moeder mededeelzaam geweest. Zij riep beeldende herinneringen op, maar liet altijd ook merken dat zij iets niet onder woorden kreeg.” Dat zei schrijver Willem Jan Otten woensdag in zijn 4 meivoordracht ”Een eisprong in 1945” in de Nieuwe Kerk in Amsterdam, voorafgaande aan de herdenking op de Dam.

„Niet de honger, niet de ziektes, niet de vrijheidsberoving, niet het creperen was zo moeilijk om te herinneren, maar de ontreddering. En ze gebruikte nog een woord: ontwaarding.” Otten zei dat het daar volgens zijn moeder uiteindelijk om draaide. „Het punt waarop mensen gebroken werden en niet langer meer hun waarden overeind wilden of konden houden.”

Ottens moeder vertelde na de twee minuten stilte in 1960, toen hij acht jaar oud was en zijn broertje vroeg aan wie hij nu eigenlijk moest denken, over het kamp in Indië. Daar had ze met haar moeder en broers gezeten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze was zeventien en broodmager, slechts 28 kilo, toen ze uit het kamp kwam. Door de ondervoeding en angst was zij nog nooit ongesteld geweest. „Ik begreep desgevraagd dat zij haar eerste eisprong pas eind 1946 heeft beleefd, toen zij, terug in Holland, genoeg was aangesterkt.”

Westerbork

Ongeveer vier- tot vijfduizend mensen hebben woensdagavond de dodenherdenking in Westerbork bijgewoond. Dit aantal is vergelijkbaar met vorig jaar, zo meldde Dirk Mulder, directeur van het Herinneringscentrum Westerbork.

De herdenking in het Drentse kamp is vlekkeloos verlopen. Onder meer de zangeres Liesbeth List werkte mee aan het programma. Ze zong samen met Maarten Peters het lied ‘Vergeving of Vergelding’. Emmy Drop-Menko (1938), haar dochter en kleinzoon vertelden wat de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog voor hen zijn geweest. Sophia Helmus, een van de winnaressen van het project ”Dichter bij 4 mei”, las haar gedicht ”Stille Wereld” voor.

Volgens Mulder is het herinneringscentrum in Westerbork de afgelopen dagen uitzonderlijk druk bezocht. De directeur schrijft de toegenomen belangstelling toe aan de media-aandacht en aan het feit dat het vorig jaar 65 jaar geleden was dat de oorlog werd beëindigd.

Schiphol

Op luchthaven Schiphol was een „indrukwekkende” stilte te bemerken in de twee minuten dat heel Nederland stilstond bij de oorlogsslachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en daarna. „Iedereen van het personeel deed mee, balies waren even dicht”, aldus een woordvoerster van de luchthaven.

Dit jaar werd de herdenking voor het eerste live aangekondigd in vier talen. Reizigers werden in het Nederlands, Frans, Engels en Spaans op de hoogte gebracht van de twee minuten stilte. Bovendien werd tussen 19.45 uur en 20.03 uur voor het gehele Nederlandse luchtruim geen startverklaring gegeven.

Ook op de Nederlandse snelwegen was het rond acht uur erg rustig, meldde de ANWB. Er stond geen enkele file. De ANWB heeft woensdag automobilisten opgeroepen niet op de vluchtstrook te stoppen om 20.00 uur, maar tijdig een parkeerplaats op te zoeken.