Grevens onderzoek spitste zich toe op 140 hulpverleners en toeschouwers na de brand bij het opslagbedrijf voor chemische stoffen ATF in Drachten van 12 mei 2000. Hij constateerde een aantal gevallen van astma die veroorzaakt wordt door irriterende stoffen, het zogeheten Reactive Airways Dysfunction Syndrome (RADS). Een deel van de onderzochte personen had in 2006 nog steeds longklachten. Ruim zeventig mensen zijn onderzocht in het ziekenhuis. Binnen deze groep kon Greven een verband aantonen tussen het inademen van rook bij de brand in Drachten en luchtwegproblemen.

Eenzelfde soort brand woedde begin dit jaar in Moerdijk, waar een chemiebedrijf in vlammen opging. Greven zet vraagtekens bij de communicatie rond die brand. „Er doken in de media allerlei toxicologen op die waarschuwden voor de gevaarlijke stoffen en de gevolgen voor de burgers. Toch schort er iets aan die redenering. Het gaat erom waar iemand zich bevond tijdens de brand. Je kunt heel erg focussen op de opgeslagen chemische stoffen en hoe gevaarlijk die zijn, maar het is nog de vraag of iemand ze daadwerkelijk binnenkrijgt. Ouders kunnen in een kelder alcoholische dranken hebben staan, maar dat is pas schadelijk voor de gezondheid van hun kind als dat de alcohol drinkt.”

Merkwaardig is volgens de toxicoloog dat uit de interpretatie van één meting werd geconcludeerd dat er een hoge concentratie lood in de bodem van een weiland zat. „Alle andere waarden waren normaal. Ik heb mijn vraagtekens bij de uitleg van een dergelijke meting. Mogelijk bevond het lood zich al voor de brand in de bodem. De waarschuwing voor de concentraties gevaarlijke stoffen was goed. Er werd echter onterecht ingezoomd op een bijzondere waarde. Een beet van een adder is gevaarlijker dan van een hond. Het gebeurt echter zelden dat iemand door een adder wordt gebeten. Hondenbeten komen veel vaker voor. En toch is de angst voor adders groter. Zo ook bij branden. Door de focus op chemische branden zijn we de risico’s van ‘gewone’ vuurhaarden gaan onderschatten.”

Moerdijk is daar een voorbeeld van, vindt Greven. „Er werden allerlei metingen gedaan om te kijken of de rook die vrijkwam gevaarlijk was. Met andere woorden: hulpverleners en omstanders waanden zich betrekkelijk veilig zolang de uitslagen van die metingen niet verontrustend waren. Rook is echter in álle gevallen gevaarlijk. Of het nu gaat om een chemische brand, een woningbrand of een natuurbrand. Bij een heidebrand bijvoorbeeld komen bijtende stoffen vrij die in combinatie met het fijnstofgehalte kunnen zorgen voor dezelfde luchtwegproblemen als na de brand in Drachten. Jaarlijks zijn er tienduizenden branden. De effecten van het inademen van rook zijn hetzelfde.”

Brand trekt altijd nieuwsgierige omstanders aan. Hoe daarmee om te gaan? Greven: „We moeten voorkomen dat hulpverleners en burgers worden blootgesteld aan rook. De politie gebruikt afzetlinten om mensen op een afstandje te houden. Maar dat lint houdt de rook niet tegen. Het is onverstandig om zo dicht mogelijk bij een brand te staan. Tegelijk snap ik natuurlijk dat mensen een brand fascinerend vinden. Ik heb bij enkele incidenten omstanders gezien die met hun kinderen volop in de rook stonden. Wat mij betreft is er weinig verschil tussen chemische en ‘gewone’ branden.”

Zijn brandweerlieden zich voldoende bewust van het gevaar dat zij volgens Greven lopen? „Uit mijn onderzoek blijkt dat herhaalde blootstelling aan kleine hoeveelheden rook ook al tot verhoogde prikkelbaarheid van de luchtwegen leidt. Dat was nieuw voor me. Als iemand elke keer een klein beetje rook inademt, kan er een patroon ontstaan waarbij het luchtwegprobleem chronische trekjes krijgt.”

Greven zou daarom graag zien dat brandweerlieden veel vaker de zogeheten ademluchtmaskers dragen. „Bij warm en zonnig weer kan ik me voorstellen dat ze zo’n ding liefst zo snel mogelijk afzetten als ze de mogelijkheid hebben om met hun rug naar de wind te gaan staan. De wind hoeft echter maar iets te draaien en ze krijgen alsnog rook binnen. Die voorschriften zouden best wat strakker kunnen.”

RADS

Reactive Airways Dysfunction Syndrome (RADS) is een vorm van astma waarbij irriterende stoffen de symptomen veroorzaken.

Het ziektebeeld verschilt van de klassieke vorm van beroepsastma, waarbij een patiënt een allergie ontwikkelt voor een bepaalde stof op het werk. De symptomen ontstaan bij een allergische beroepsastma pas na langere tijd, terwijl deze zich bij RADS binnen 24 uur voordoen. Er bestaat rond RADS nog onduidelijkheid. Niet zozeer of het al dan niet bestaat, maar wel hoe vaak deze ziekte voorkomt en wanneer RADS ontstaat na acute inhalatie van gevaarlijke stoffen.