De vakantieperiode komt eraan. Misschien hebt u al geboekt. Hebt u daarbij naar de milieuaspecten gekeken? Waarschijnlijk niet of misschien een beetje, evenals veel andere Nederlanders. Dat verwondert niet. Er is op dit moment niet of nauwelijks aandacht voor het thema ”duurzaam op vakantie gaan”. Een vlucht compenseren, de trein nemen als milieuvriendelijk alternatief of een ecohotel boeken? Slechts weinig mensen hebben ervan gehoord en doen het. Terwijl klimaat en milieu tegenwoordig toch hoog op de agenda staan.

Onderzoek naar het vakantiegedrag van Nederlanders laat zien dat veel mensen op vakantie last hebben van het ”nu even niet”-gevoel. In de vakantietijd –onze echt vrije tijd– zijn we minder bereid tot milieuvriendelijk gedrag dan in de rest van het jaar. Boodschappen doen, woon-werkverkeer of het verwarmen van de woning, dat alles gebeurt steeds duurzamer. Maar tijdens de vakantie willen we „gewoon even lekker genieten” en daarbij lijkt voor milieu geen plaats.

De meeste mensen denken bij milieuvriendelijk toerisme aan een primitief soort vakantie, aan iets voor geitenwollensokkentypes. Helaas doet de reisbranche weinig moeite om die stereotiepe beelden te doorbreken. Er zijn, in vergelijking met autogebruik, wonen of voeding, voor vakantiegedrag simpelweg minder duurzame alternatieven aanwezig.

Uit recent onderzoek onder ruim 1500 Nederlanders komt naar voren dat mensen duurzame ontwikkeling in relatie tot hun vakantiegedrag het minst nodig vinden en zich er ook het minst verantwoordelijk voor voelen. Geen vrolijk stemmende cijfers. Uitkomsten die tot de conclusie leiden dat vakantie en toerisme wat duurzaamheid betreft nog in de kinderschoenen staan.

Dat is jammer, want vakantiegedrag is een van de drie belangrijkste bronnen van energiegebruik door huishoudens, naast autogebruik en verwarmen van de woning. Als de samenleving het belangrijk vindt dat er minder CO2 wordt uitgestoten en dat huishoudens in die vermindering een evenredig aandeel leveren, zal vroeg of laat ook het vakantiegedrag ter sprake komen.

Klant

De belangrijkste aanknopingspunten voor verduurzaming van vakantiegedrag liggen bij de aanbieders van meer duurzame alternatieven; in dit geval de toeristische branche. Een betere wereld begint bij de belangrijkste actoren en organisaties in de vakantieketen.

Zonder alle toeristische aanbieders over één kam te willen scheren, moeten we uit het onderzoek toch concluderen dat ondernemers in de toeristische sector milieu-, klimaat- en duurzaamheidsvraagstukken onvoldoende oppakken. Ondernemers gebruiken de beperkte vraag naar duurzame vakanties als legitimatie om niets te doen. „Onze klanten zitten er niet op te wachten”, en: „Het zal onze klant een worst wezen”, zijn typerende uitspraken die tijdens het onderzoek opgetekend werden uit de mond van ondernemers.

Sleutelrol

Gebeurt er dan helemaal niets? Dat is gelukkig niet zo. Wie actief op zoek gaat, ziet dat er websites, keurmerken, vakantie-voetafdrukken en soortgelijke initiatieven ontwikkeld worden en dat klimaatcompensatie steeds gemakkelijker wordt. Het zijn de eerste stappen op weg naar een volwaardig duurzaam aanbod in de vakantieketen. De overheid, milieu- en consumentenorganisaties, de brancheorganisatie ANVR en uiteraard toeristische ondernemers zelf kunnen de komende jaren een sleutelrol vervullen bij het vergroten van het aanbod aan groene reizen en duurzamer vakanties.

Wanneer de branche een meer volwaardig en kwalitatief goed aanbod aan duurzame alternatieven in de markt zet, is daarna de terughoudende vakantieganger aan zet. Hij of zij zal eerder meedoen –zo bleek uit het onderzoek– wanneer het aanbod aansluit bij hun leefstijl en vakantiewensen. Associaties als ”primitief” en ”geitenwollen sokken” maken dan plaats voor ”het goede leven” en ”verantwoord genieten”.

Toerisme is begonnen aan een moeizame reis richting duurzaamheid. Zolang het groene aanbod onderontwikkeld is en de consument de boot afhoudt, geldt als voorlopige conclusie: milieu, op vakantie even niet.

De auteurs zijn respectievelijk hoogleraar in Wageningen en wetenschappelijk medewerker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau.