Het is altijd wat wonderlijk gesteld (geweest) met de hymnologie. Ze is een wetenschap waar tal van deeldisciplines samenkomen –waaronder taalwetenschap, muziek, liturgiek, kerkgeschiedenis–, maar tegelijk is ze vaak een ondergeschoven kindje aan (theologische) universiteiten en andere opleidingscentra. Terwijl het lied iedere christen zou moeten interesseren –is zingen niet wat overblijft in de hemel?– is de praktijk dat de bestudering ervan aan liefhebbers en hobbyisten wordt overgelaten. De meeste aandacht krijgt het vak nog aan conservatoria en opleidingen voor kerkmusici. Terwijl het in de eerste plaats een theologische wetenschap is!

Goed. Aan de boeken over het kerklied die er in ons land gelukkig al wel zijn –hoewel ze in bijvoorbeeld Duitsland veel dikker gezaaid zijn– wordt nu een reeks toegevoegd. Dr. Arie Eikelboom uit Den Haag is begonnen aan een serie waarin hij „een geschiedenis van de strofische zang in de westerse christelijke kerk” biedt.

Eikelboom, in 2007 in Groningen gepromoveerd op een studie naar het motet ”Jesu, meine Freude” van Bach, gaf jarenlang als docent hymnologie en cantoraat colleges over de geschiedenis van het kerklied aan het Nederlands Instituut voor Kerkmuziek in Utrecht. Ook was hij docent aan het Rotterdams conservatorium. Momenteel geeft hij hoofdvak kerkmuziek aan Hogeschool IDE in Gorinchem.

Om de kennis die hij de achterliggende decennia vergaarde te delen, is Eikelboom gaan schrijven. Maar ook om met deze boeken bij te dragen aan „een hernieuwde belangstelling voor het prachtige vak hymnologie” en om een poging te wagen „om veel van wat anders verloren dreigt te gaan voor de toekomst te behouden.” Vooral de oproep in de liturgie ”En daarom zingen we met allen die ons zijn voorgegaan” is zijn diepste drijfveer. „Zingen met hen die ons zijn voorgegaan is een ervaring die ik niemand wil onthouden.”

In het eerste deel geeft de auteur een overzicht van vijftien eeuwen christelijk kerklied in de westerse kerk. Doordat hij zich vooral richt op de strofische kerkzang, besteedt Eikelboom heel veel aandacht aan de hymnen, waarvan hij er een groot aantal integraal weergeeft en bespreekt. Het gregoriaans daarentegen moet het doen met een paar pagina’s. Datzelfde geldt voor de muziek in de Bijbel, de psalmen, de oud- en nieuwtestamentische cantica en het lied bij de eerste christenen. Opvallend is weer dat hij de kerkbouw erbij betrekt, om aan te geven in welke ruimten de liederen gezongen werden. Daarom zijn ook tal van kleurenafbeeldingen van kerken en kloosters toegevoegd.

In het tweede deel staat de eeuw van de Reformatie centraal. Na een schets van de politieke en culturele veranderingen in de 16e eeuw, gaat Eikelboom uitgebreid in op de (verschillende soorten) liederen van Luther. Hier krijgt het boek het karakter van een compendium van achtergrondinformatie bij liederen. Dat kan natuurlijk, maar de vlag ”Hymnologie” dekt dan niet echt meer de lading.

Na deze twee delen zullen er nog meer afleveringen volgen: over het kerklied in Duitsland, in Nederland, in Engeland. Het slotdeel zal het 20e-eeuwse kerklied in ons land behandelen. De reeks moet ongeveer acht delen gaan omvatten.

Eikelboom spreekt in zijn woord vooraf de hoop uit dat de lezer door deze boeken „aangespoord zal worden tot nader onderzoek, en vooral tot zingen van de liederen uit de schat der eeuwen, die zo’n enorme rijkdom aan geloofservaring in zich bergt.” Dat kan ik alleen maar onderstrepen.

Hymnologie. Een geschiedenis van de strofische zang in de westerse christelijke kerk. Deel I (De ontwikkelingen tot aan de reformatie) en II (De reformatie en de liederen van Luther), Arie Eikelboom; uitg. in eigen beheer, Den Haag, 2011; ISBN 978 90 816 8271 8 en 978 90 816 8272 5; 226 en 239 blz.; € 24,95 per stuk; bestellen: arieeikelboom.nl.