Terwijl de generatie die de Tweede Wereldoorlog bewust heeft meegemaakt steeds kleiner wordt, worden nieuwe wegen gezocht om de gebeurtenissen uit de jaren veertig in herinnering te houden. ”Adopteer een Monument” is een van de mogelijkheden om kinderen al jong een besef te geven van de verschrikkingen van de oorlog, het leed van de slachtoffers en de waarde van vrede, vrijheid en democratie.

Leerlingen, meestal uit de bovenbouw van de basisschool, adopteren een oorlogsmonument in hun dorp of buurt. Ze leren door dit project meer over de algemene en de plaatselijke gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog, de traditie van herdenken en de bijbehorende rituelen. De leerlingen leveren een bijdrage aan de herdenking bij het monument, bijvoorbeeld door bloemen neer te leggen of een gedicht of verhaal voor te dragen. Een aantal scholen zorgt er ook voor dat het geadopteerde monument schoon en netjes blijft.

Soms gebeurt dat buiten het dorp, als de eigen woonplaats geen oorlogsmonument heeft. Zo adopteerde de Rehobothschool in Kootwijkerbroek vorig jaar het monument bij Huize Schaffelaar in Barneveld, waar in 1943 ruim 600 Joden werden weggevoerd naar Westerbork.

”Adopteer een Monument” ging in 1985 van start. Daarvoor werd de Stichting Februari ’41 opgericht. Die droeg het project met ingang van januari 2004 over aan het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Op dat moment waren 700 monumenten door meer dan 1000 scholen geadopteerd en hadden bijna een half miljoen leerlingen op deze wijze kennisgenomen van de oorlogsgebeurtenissen.

Veel scholen nodigen ouderen –uit de eigen woonplaats of iemand van het Landelijk Steunpunt Gastsprekers WO II-Heden– uit om over de oorlog te komen vertellen. Het Nationaal Comité 4 en 5 mei biedt gratis ondersteuning: bij deelname ontvangt de school een handboek met lessen, werkbladen, oorkondes en praktische tips, terwijl op de website aanvullend lesmateriaal beschikbaar is. Oud-politicus Jan Terlouw schreef eerder een verhaal voor het project en dit jaar krijgen alle deelnemende scholen een verhaal van jeugdboekenauteur Jacques Vriens.

Het comité schenkt de scholen ook een bloemenbon ter waarde van 60 euro als tegemoetkoming in de kosten voor bloemen of kransen, een rouwlint, een fotolijst waarin jaarlijks een nieuwe foto van de leerlingen bij het monument geplaatst kan worden en een eigen pagina op de website waar leerlingen foto’s, gedichten of werkstukken over de herdenking kwijt kunnen. Die pagina’s kunnen voor andere scholen een inspiratiebron zijn.

Kransleggen in de Polderstraat

Het Wartburg College in Rotterdam heeft een monument in de stad geadopteerd dat herinnert aan de Jodenvervolging. De school houdt er volgende week voor het eerst een herdenking.

Het monument bestaat voor een deel uit het restant van een muur waarachter vroeger Loods 24 stond. Op dit terrein tussen de Spoorweghaven en de Binnenhaven werden meer dan 15.000 Joden uit plaatsen als Rotterdam, Overschie, Ridderkerk en Oud-Beijerland verzameld en op de trein gezet naar Kamp Westerbork. Verreweg de meesten van hen kwamen om in vernietigingskampen. De namen van Plein Loods 24 en de omliggende straten herinneren aan die tijd.

Het Wartburg College wil Loods 24 onder de aandacht brengen omdat deze plaats veel minder bekend is dan de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam, een andere verzamelplaats van de Joden.

De leerlingen van locatie Guido de Brès houden op 26 april een herdenking bij het gedenkteken –in de vorm van vijf lichtmasten– aan de Levie Vorstkade, de leerlingen van locatie De Swaef twee dagen later bij de muur aan de Stieltjesstraat waarachter de houten loods stond. Er wordt twee minuten stilte in acht genomen, er wordt een bloemenkrans gelegd en de leerlingen ontmoeten vertegenwoordigers van de Joodse bevolkingsgroep.

Loods 24

In Alblasserdam adopteren de basisscholen, en dan met name groep 8, bij toerbeurt het oorlogsmonument in de Polderstraat. Vorig jaar was de Ds. Johannes Beukelmanschool aan de beurt. Dat werd op school voorbereid met behulp van lesmateriaal van de Historische Vereniging West-Alblasserwaard.

Op 21 april werden oud-verzetsstrijders, Indiëveteranen en anderen die zich in de oorlog of enige tijd daarna voor volk en vaderland verdienstelijk hebben gemaakt, op het gemeentehuis ontvangen. Ook ouders van de leerlingen waren present.

Een van de oud-verzetsstrijders gaf een aangrijpend verslag van de eerste oorlogsdagen in Alblasserdam, toen het dorp door een bombardement werd getroffen. Leerlingen uit groep 8 droegen gedichten en teksten voor. Onder het motto ”Vrijheid door de eeuwen heen” werden lijnen getrokken van de Tachtigjarige Oorlog tot heden. Ook werden er wat maatschappijkritische kanttekeningen geplaatst: Brengt de vrijheidsleus van de Franse Revolutie werkelijk vrijheid? Staat de vrijheid niet opnieuw onder druk?

De aanwezigen trokken vervolgens naar het monument. Daar plaatsten twee leerlingen en burgemeester Blase een krans. Ook legde iedere leerling een bloem bij het monument.

Een groot aantal leerlingen van de Beukelmanschool was ook aanwezig tijdens de dodenherdenking op 4 mei.

Citaat Daneel Goedhart, Cuijk

„Om 8 uur ’s avonds waren alle soldaten en alle mensen 1 minuut stil. De meesten met een voorovergebogen hoofd en met de ogen dicht. Dat deed iets met me. Ik begon echt terug te denken aan alle angst die de mensen hebben meegemaakt. Alle oorlogen en gesneuvelde soldaten. Dat was een hele eer om dat mee te maken.”