Ja, wat maakt het eigenlijk voor verschil voor die boer? Het lijkt zo simpel: voor eerlijke producten betaal je een hogere prijs. Het prijsverschil gaat dan rechtstreeks naar de boer ver weg. De boer die anders afgeknepen wordt, zeg maar. Maar is dat eerlijk waar?

In de praktijk blijkt het ingewikkelder te zijn. In veel gevallen blijken boeren per geleverd product niet meer over te houden als ze voldoen aan duurzaamheidseisen. De reden is voor de hand liggend. Zo moeten de boeren aan hogere milieueisen voldoen. Er mag geen kinderarbeid meer plaatsvinden. En dus gaan de kosten per geproduceerde eenheid omhoog. Dat drukt de winst. Daarnaast komt het soms voor dat vanwege het toenemende aantal keurmerken er tussen die merken concurrentie ontstaat. Daarmee komt de prijs die de boeren krijgen onder druk te staan.

Je zou er moedeloos van worden. Doen we het dan voor niets? Nee, gelukkig niet. Want hoe je het ook wendt of keert: als boeren duurzamere landbouwmethoden toepassen, is dat winst. En als er minder kinderarbeid plaatsvindt, is dat ook winst. Een belangrijk voordeel voor de boeren is daarnaast dat ze een regelmatige en gegarandeerde afname van producten hebben. Dat is een stimulans voor een goede bedrijfsvoering.

Eerlijk waar? Die vraagt kun je ook stellen als je ziet hoe tegenwoordig het bedrijfsleven bejubeld en bewierookt wordt. Bedrijven zouden bij uitstek geschikt zijn om armoede de wereld uit te helpen en door internationale handel mensen zelfredzaam te maken. Softe stichtingen en maatschappelijke organisaties zijn een beetje uit de gratie aan het raken. Met al hun goede bedoelingen houden ze mensen maar aan de bedelstaf. Althans, die gedachte heeft bij een deel van de politieke elite postgevat. Maar dat is toch wat te kort door de bocht.

Laten we eerlijk zijn: Europese importeurs willen een gegarandeerde aanlevering van kwalitatief hoogwaardige producten. Maar hoe sterk maken ze zich om mensen uit de armoede te helpen? Wat doen ze om problemen aan te pakken waar boerenbedrijven elders ter wereld tegenaan lopen? De klant is immers koning? En die heeft andere belangen dan de boer ver weg.

Juist hier kunnen ontwikkelingsorganisaties zonder winstoogmerk een rol spelen. Die gaat het niet om snelle winst, maar om verbetering van de leefomstandigheden op de langere termijn. Ontwikkelingsorganisaties hebben de mogelijkheid om kredieten te verstrekken aan boerenorganisaties en -bedrijven, zodat ze kunnen investeren in een beter productieproces. Om coöperaties te versterken, zodat hun onderhandelingspositie tegenover afnemers verbetert.

Daarvoor zijn jaren nodig. En dan niet alleen om te voorkomen dat boerenbedrijven het certificaat voor duurzame productie verliezen. Maar ook om in een situatie te geraken dat er meer winst gemaakt kan worden en het inkomen toeneemt.

Eerlijke waar, er zit een heel verhaal achter. Met alleen bewuste consumenten zijn we er nog niet. Met alleen goed nadenkende verkopers die zulke consumenten willen bedienen ook niet. Het zijn wel allebei onmisbare stukken van een grotere puzzel. Maar een langdurige, gerichte inspanning van ontwikkelingsorganisaties is onmisbaar om de puzzel af te maken. Zodat eerlijke waar werkelijk leidt tot minder armoede. Geen reden dus om moedeloos te worden. Wel om de handen ineen te slaan. En ineengeslagen te houden.

De auteur is politiek adviseur Woord en Daad. Reageren aan scribent? gedachtegoed@refdag.nl