Joodse Nederlander Lex Kater schrijft boek over terugvinden familiedocumenten
HOOGHALEN – „Ze hebben een andere naam voor me uitgekozen. Vanaf vandaag heet ik Alex. Alex de Koning. En ik mag nooit tegen iemand zeggen dat ik eigenlijk Lex Kater heet. Nooit. Als ik dat toch doe, zie ik mijn familie misschien nooit meer terug.”
De Joodse Nederlander Lex Kater schrijft dit in zijn kinderboek ”Het geheim van Adderhorst; Geluk en verdriet van een joodse familie”, dat deze week werd gepresenteerd in Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Het herinneringscentrum opende tegelijk een kleine tentoonstelling over dat geheim.
In 2005 halen bouwvakkers een muurtje achter een oud toilet neer in de houten woning Adderhorst van de familie Van Veldhuizen in de bossen van Tynaarlo (Dr.). Ze ontdekken een forse verzameling foto’s en documenten. Eén foto toont een struise moeder met Jodenster. Ze begeleidt twee jongetjes, een in een kinderwagen en een erachter.
Huiseigenaar ds. E. van Veldhuizen gaat op zoek naar de gezinnen die op de foto’s staan. Via het Holocaustmuseum Yad Vashem in Jeruzalem komt hij uit bij de toen 93-jarige Stella Kater-van Dam uit Heelsum.
Groot is de ontroering van Stella en haar zoon Lex als ze foto’s van bekende personen zien. Zeker als ze de getypte afscheidsbrief van broer en oom George lezen, geschreven vanuit Kamp Westerbork. Hij had bewust geweigerd onder te duiken. „Zoo juist hebben de meesten van ons bericht gekregen dat we in Duitschland moeten werken en morgenvroeg weggaan. (…) Eens zal er wel een einde komen aan die oorlog en komen we weer terug. (…) HOUD MOED. Wy zullen terugkomen.” George kwam niet meer terug van zijn reis naar Auschwitz.
De vondst van het pakket familiemateriaal is voor Lex Kater aanleiding een zoektocht te beginnen. Hij herbeleeft en reconstrueert zijn onderduikperiode en zet die op schrift. Kater doet dat in kindertaal, vanuit het ik-perspectief.
Vader Kater kon tot augustus 1943 zijn werk doen omdat hij als Jood door werkgever Philips wordt beschermd. Daarna duikt de familie, baby Enny, peuter Franklin, kleuter Lex, moeder Stella, vader Henri en opa en oma Van Dam, apart onder. Een traumatische ervaring voor kleine Lex. „Ik luister. Ik moet heel vaak slikken. Ik ben misselijk. Duizelig. Ik snap er niks van. Ze kunnen me toch wel vertellen waarom ik uit logeren ga en waarom morgen al?”
Wonder boven wonder overleeft de gehele familie Van Dam/Kater, op George na, de verschrikkingen van de Jodenvervolging. Het gezin Kater verenigt zich na de oorlog, maar niet voor lang. Door de opgelopen trauma’s gaan vader en moeder uit elkaar.
Na de ontdekking van het pakket in 2005 gaat Lex Kater op zoek naar zijn onderduikfamilie, Hertzberger uit Stiphout. Dat leidt tot hereniging met pleegbroer Tannie en pleegzus Mieke.
Het boek eindigt met een beschouwing over het Jood-zijn van Kater. Hij maakte de ontwikkeling door die veel Joden na de Holocaust maakten: niet meer religieus, maar wél Jood.
De expositie eindigt met een oude kast, het enige overgebleven meubelstuk uit een Joods werkkamp. De boodschap ervan is: Gooi geen spullen uit de Tweede Wereldoorlog weg. De vraag hoe het pakket familiedocumenten achter het toilet in Tynaarlo terechtkwam, blijft echter gissen.
Mede n.a.v. ”Het geheim van Adderhorst; Geluk en verdriet van een joodse familie”, door Lex Kater; uitg. De Kunst; Wezep, 2011; ISBN 978 94 91196 02 7; 111 pag.; € 17,50.
De expositie over ”Het geheim van Adderhorst” is tot en met 3 juli te zien in Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Oosthalen 8 in Hooghalen.
