Momenteel wonen nog zo’n 200 families uit Staphorst in de omgeving van het Amerikaanse dorpje Drenthe in Holland in de staat Michigan, zegt Willem Kappe, oud-inwoner van Staphorst en al zo’n dertig bezig met de emigratiegeschiedenis van zijn geboorteplaats. „Ze behoren allemaal nog tot een kerkverband.”

Vanaf 1845 doen zich de eerste ritselingen van emigratie naar Amerika voor. „De afgescheiden predikant Van Raalte uit Wanneperveen nam in 1846 een groep volgelingen mee naar de Nieuwe Wereld. Eigenlijk wilden ze naar Zuid-Afrika, maar de Nederlandse regering stak daar een stokje voor. Ze wilde voorkomen dat de godsdiensttwisten zich naar dat land zouden verplaatsen.”

De bedoeling van Van Raalte is om naar Wisconsin te gaan, maar uiteindelijk blijft de groep in Michigan steken. „Grond was in die tijd voor een habbekrats te koop”, zegt Kappe. „Van Raalte stichtte bij Lake Macatawa het plaatsje Holland vanwege de open vaarverbinding met Lake Michigan. Hij had veel aanhangers in Staphorst. Tegenslagen in de landbouw en de zogeheten godsdiensttwisten deden sommige Staphorster families besluiten de wijk te nemen naar Amerika. Ze voegden zich bij Van Raalte. Hij was hun grote leider én sprak Engels. Staphorsters die eenmaal de grote keuze hadden gemaakt de plas over te steken, konden niet terug.”

In 1847 besluiten de Staphorsters Jan Huls en de drie broers Mast naar Amerika te gaan. Huls laat over de reden van zijn vertrek geen misverstand bestaan: hij pikt de vervolging, zoals hij dat noemde, niet meer. Kappe: „Huls kwam met de Masten per schip aan in de haven van Baltimore in plaats van New York. Hij kocht ossen en wagens en trok van Baltimore naar Holland, Michigan. Een onvoorstelbare afstand, voor die tijd. Hij moet een geweldig doorzettingsvermogen en zelfvertrouwen hebben gehad.”

Heel lang gaat het niet goed. Nieuwkomer Huls botst met Van Raalte, omdat hij vindt dat het gebied waar Van Raalte is neergestreken niet geschikt is voor landbouw. Huls vindt een aantal mijlen verderop betere grond en sticht daar het dorp Staphorst. Die naam wordt later veranderd in Drenthe, omdat de inwoners van die provincie in de meerderheid komen. „Intussen arriveerden er steeds meer Staphorsters”, zegt Kappe. „Zij sloten zich aan bij Huls en ze kochten land van hem.”

In 1851 besluiten de Staphorsters dominee Smit uit Nieuwleusen te beroepen. De in Rouveen geboren en getogen predikant komt. Hij sticht in Amerika de Scottish Presbyterian Church. Tot aan Smits dood in 1886 heeft die gemeente bestaan. Op uitdrukkelijk verzoek van dominee Smit sluiten de Staphorsters zich na het overlijden van hun voorganger aan bij de Christian Reformed Church. „Het graf van dominee Smit is er nog te vinden, maar verkeert in slechte staat”, zegt Kappe, die al vele malen voor onderzoek naar Amerika reisde. „Daarnaast zie je op de begraafplaats veel Nederlandse namen als Hulst, Mast, Dunnink, Boesenkool en Dozeman.”

Opvallend is volgens de amateurhistoricus dat van alle geëmigreerde Staphorster gezinnen er slechts één terugkeerde. „Het vertrek naar Amerika was natuurlijk een stap die je niet zomaar kon terugdraaien. Bovendien zijn de brieven die de emigranten naar het thuisfront stuurden zonder uitzondering erg optimistisch.”

Die correspondentie tussen de emigranten en Staphorst stokt door de Tweede Wereldoorlog. „De eerste generatie emigranten in Amerika was grotendeels gestorven”, legt Kappe uit. „De tweede generatie was al half Amerikaans geworden. Zij sprak beter Engels dan Nederlands. Staphorsters kenden doorgaans geen Engels. Na de Tweede Wereldoorlog zie je nog een kleine opleving van de briefwisselingen, omdat Staphorsters in Nederland dachten schaarse goederen uit Amerika naar Nederland te kunnen halen. Begin jaren vijftig was de communicatie definitief voorbij.”

In de loop der jaren verspreiden de Staphorster gezinnen en hun nazaten zich vanuit Michigan over de rest van Amerika. „Een deel van hen kwam in de staat Washington terecht”, aldus Kappe. „Een ander deel raakte verzeild in Kansas, Californië, Iowa en North en South Dakota.”

Door het uitpluizen van scheepslijsten met daarop de namen van opvarenden heeft Kappe bijna alle Staphorster families kunnen achterhalen. De bedoeling was dat de nazaten van geëmigreerde Staphorsters naar de Overijsselse plaats zouden komen om de festiviteiten mee te vieren. Dat is, ondanks oproepen in regionale Amerikaanse kranten, niet gelukt. „Jammer”, vindt Kappe. „Sommigen wilden wel graag komen, maar het blijkt dat het voor hen te kort dag is om zo’n reis te plannen. De werkgroep die hun komst voorbereidde, is veel te laat opgericht.”