Winnaar is om te beginnen de kleinste partij in de Kamer, te weten de tweekoppige fractie van de PvdD. Fractieleider Thieme is erin geslaagd grote en middelgrote partijen als PvdA en D66, die uit zichzelf nooit het initiatief zouden hebben genomen om onverdoofd ritueel slachten te gaan verbieden, in haar kamp te trekken, waardoor een Kamermeerderheid is ontstaan die daadwerkelijk zo’n verbod wil uitvaardigen.

Op zichzelf een knappe prestatie. Zij laat zien waar kleine, ideologisch sterk gedreven partijen toe in staat zijn, mits zij globaal de tijdgeest mee hebben.

Die laatste toevoeging is van cruciaal belang. Blijkbaar appelleert de PvdD zo sterk aan het gevoel dat onverdoofd ritueel slachten zielig is voor dieren en dat dit een van de uitwassen van orthodoxe religies is die aangepakt moeten worden, dat grote politieke partijen, die gewoonlijk toch wat genuanceerder tegen dit soort zaken aankijken, niet achter kunnen blijven.

Winnaars zijn in de tweede plaats –als je dat tenminste zo wilt zien– de dieren. Wat dit betreft leven we in een merkwaardige tijd. Waar de meerderheid van de bevolking en van de politieke partijen het als min of meer normaal beschouwt dat jaarlijks zo’n 30.000 kinderen in de moederschoot worden gedood en er maar weinig politieke en maatschappelijke initiatieven zijn om dat schrikbarende getal omlaag te brengen, wordt onze samenleving steeds gevoeliger op het punt van dierenleed. Dierenambulances rijden af en aan en animal cops voeren inspecties uit. Maar de verhouding tussen dierenliefde en mensenliefde lijkt soms zoek.

Grote verliezers van het debat zijn in de eerste plaats joden en moslims, die zich nu beroofd zien van een niet onbelangrijk deel van hun godsdienst. In naam van de voorgaande beschaving moeten zij een praktijk opgeven die honderden, ja in het geval van de joden duizenden jaren oud is. De uitspraak van een rabbijn dat orthodoxe joden Nederland dan misschien maar geheel moeten verlaten, mag dan wat cru zijn, de emotie die achter die uitspraak zit, valt volledig te begrijpen.

Maar er zijn meer verliezers. Want in feite lijden allen die de klassieke godsdienstvrijheid een warm hart toedragen en die daarom, net als ons hoogste adviescollege, de Raad van State, tegen het wetsvoorstel van Thieme zijn, deze week een verlies. Nee, de godsdienstvrijheid wordt in Nederland niet afgeschaft. Maar er wordt wel aan geknaagd. Of het nu is door een partij het recht te ontnemen geen vrouwen op kieslijsten toe te staan, of door het spreken over een hoofddoekjesverbod, of door het verbieden van onverdoofd ritueel slachten.

Mag er dan niet nagedacht worden over de grenzen van godsdienstvrijheid? Moet dan onder het mom van religie alle gedrag maar klakkeloos worden goedgekeurd? Dat zeker niet. Maar er is in politiek en maatschappij een duidelijk waarneembare trend dat het gevoel voor wat religieuze medeburgers beweegt, steeds meer gaat ontbreken. En dat is zorgwekkend.