Wie of welke instantie neemt de besluiten over de rente?

In de eurozone berust die bevoegdheid bij de in Frankfurt gevestigde ECB. Eenmaal per maand beoordeelt die de situatie. De zeshoofdige directie vergadert dan met de presidenten van de nationale centrale banken, onder wie Wellink van De Nederlandsche Bank. Zij zijn onafhankelijk van alles en iedereen. Dit om te vermijden dat zij zich laten beïnvloeden door politici, die eropuit zijn de kiezer te paaien.

Maar bij de hoogte van de rente speelt toch ook de verhouding tussen de vraag naar kapitaal en het aanbod ervan een rol?

Langlopende leningen, waaronder staatsobligaties, worden verhandeld via de kapitaalmarkt. De koers van die waardepapieren en, in samenhang daarmee, de rente erop vloeien inderdaad voort uit vraag en aanbod. Daar heeft de ECB geen zeggenschap over. De centrale bank bepaalt alleen het tarief dat hij vraagt van de commerciële banken. Rabo, ING en al die andere nemen voortdurend, voor korte periodes, geld op bij de ECB. Enkel op die transacties heeft een officiële rentebeslissing, zoals die van morgen, betrekking. Wat de financiële bedrijven vervolgens zelf klanten in rekening brengen, is hun zaak. Ook dat kunnen Trichet en zijn medebestuurders niet voorschrijven.

Waar laat de ECB zich bij zijn beleid door sturen?

De ECB heeft als opdracht de prijsstabiliteit te handhaven ofwel te zorgen dat de geldontwaarding binnen de perken blijft. Dat is in het belang van elke burger, want dat voorkomt dat we met een euro steeds minder kunnen kopen. Concreet streven de monetaire autoriteiten naar een inflatie van jaarlijks maximaal 2 procent. Zij hanteren daarbij de rente als hun voornaamste instrument om dat doel te realiseren.

Waarom is nu een aanpassing naar boven aan de orde?

De inflatie in het eurogebied zit de laatste tijd in de lift, mede door de stijgende olieprijzen. Volgens een voorlopig cijfer klom zij in maart naar 2,6 procent. Dat is dus te hoog. Daarom trekt de ECB aan de rem en vormt die ingreep geen verrassing. Een ruime geldhoeveelheid fungeert als brandstof voor een aanwakkerende inflatie. Door kredieten duurder te maken, zal er minder worden geleend en komt er minder geld in omloop. Dat moet bijdragen tot een beperking van de inflatie.

Kleven er ook nadelen aan de beoogde maatregel?

Het risico is dat die de investeringen en de bestedingen onder druk zet en dat zou de economische groei schaden. Sommige politici zijn daarom niet blij met een hogere rente. Maar daar mag de ECB zich niets van aantrekken. Hij dient, zoals opgemerkt, onafhankelijk te opereren.

Op welk niveau bevindt het tarief van de ECB zich?

De laatste wijziging vond plaats in mei 2009, bijna twee jaar geleden. Sinds die tijd is er sprake van een historisch laag niveau van 1 procent. Morgen wordt naar verwachting een bijstelling afgekondigd van een kwart procentpunt, naar 1,25 procent. Analisten houden rekening met later dit jaar nog een keer een verhoging. In de zomer van 2008 bedroeg het officiële tarief 4,25 procent. Kort daarna brak de kredietcrisis uit en schoot de ECB de banken, waarvan er vele in problemen waren geraakt, te hulp door ze goedkoop van financiële middelen te voorzien. In zeven stappen, met zelfs één van 0,75 procentpunt, ging het naar de huidige 1 procent.

Wat merkt de consument van een verhoging?

De banken zijn straks bij het verwerven van geld duurder uit. Dat zullen zij op enig moment, waarbij concurrentieoverwegingen natuurlijk ook meetellen, doorberekenen aan de klant. De rente die bedrijven en particulieren betalen over hun kredieten, waaronder hypotheken, zal daardoor de komende tijd een opwaartse lijn vertonen.