„Bijna elke kunstenaar heeft wel een periode gehad waarin bomen centraal stonden in zijn of haar werk. Ook voor bijvoorbeeld architecten is de rol van groen belangrijk”, steekt initiatiefneemster Anne van der Zwaag van wal. „Het is heel leuk om het thema bos niet alleen vanuit natuur onder de aandacht te brengen, maar ook vanuit cultureel oogpunt. Wereldwijd zetten musea, kunstenaars en ontwerpers zich in om op een creatieve manier met bomen aan de slag te gaan.”

Dat klinkt kunstzinnig, maar ook een beetje vaag. Wat is het nut van zo’n project?

„Het gaat ons er niet om dat er nog meer bomen bij komen. Er zijn al ontzettend veel initiatieven om meer bomen te planten, bijvoorbeeld de Nationale Boomfeestdag, maar ook vliegmaatschappijen die voor elke mijl een boom neerzetten. Wij hebben soms het idee dat mensen daarmee hun schuldgevoelens afkopen. Het gaat ons om bewustwording van hoe wij mensen met het bos omgaan. We verplichten daarom alle deelnemende organisaties om niet alleen een kunstzinnige boom te maken, maar ook een debat of project te organiseren. Dat moet te maken hebben met duurzaamheid.”

Hoe gaat een deelnemende organisatie of kunstenaar concreet aan de slag met Make a Forest?

„De kunstenaar of het museum maakt allereerst een kunstboom. Aan dat proces zijn wel een aantal voorwaarden verbonden. Zo mag er alleen gebruik worden gemaakt van duurzaam of herbruikbaar materiaal. We willen geen plastic bomen. Daarnaast start de kunstenaar of organisatie een campagne voor een debat. In dat debat komt bijvoorbeeld het tropisch regenwoud aan de orde. Die campagne moet zo veel mogelijk digitaal gevoerd worden. Posters of flyers zijn not done, tenzij er heel goed is nagedacht over milieuvriendelijk materiaalgebruik. Ook de website makeaforest.org is een middel om campagne te voeren via een blog en video’s.”

Vóór de officiële start doen er al 25 organisaties mee. Blijkbaar hebben veel culturele clubs interesse.

„Ja, het thema spreekt echt iedereen aan, van universiteiten tot musea. De 25 deelnemers komen ook van over de hele wereld, van Nairobi tot Wageningen en van Göteborg tot Santa Cruz. Ons doel is zo’n vijftig organisaties mee te krijgen in het project. Het zou natuurlijk leuk zijn om al die kunstbomen fysiek bij elkaar te brengen, maar dat zou voor heel veel transportstromen zorgen. En dat is juist niet onze bedoeling. Op de website kun je wel het wereldkunstbos zien groeien. Ook maken we aan het eind van het project een documentaire waarin alle bomen een plekje krijgen.”

www.makeaforest.org www.refdag.nl/jaarvanhetbos

Christien Meindertsma

Veel Nederlanders protesteren als er bij hen in de straat een boom gekapt wordt. Toch maken ze veel gebruik van hout – in de vorm van speelgoed, haardhout en meubels. Dat hout wordt vaak in het buitenland gekapt. Kunstenares Christien Meindertsma gaat met haar kunstboom het gevecht aan tegen deze „hypocriete houding.”

„We moeten niet al te krampachtig doen over het kappen van bomen in eigen land. Een bos heeft vernieuwing nodig om te blijven bestaan. Bomen worden ouder. Het is prima om er dan op een verantwoorde manier de bijl in te zetten”, aldus Meindertsma.

De kunstenares heeft veel kennis opgedaan door wandelingen te maken met boswachters. „Bomen gingen toen echt voor me leven. Een boom zie je vaak als een statisch iets. Maar door die gesprekken heb ik geleerd dat een boom eigenlijk een heel transportnetwerk is, waar het enorm druk is. Je kunt de sappen bijna horen stromen.”

Dat leverde inspiratie. Meindertsma liet een beuk omzagen en maakte van het hout een treinbaan in de vorm van een boom met wissels, losse bielzen en spoorbruggen. „Voor een kind van vijf krijgt dit kunstwerk betekenis doordat ze zien dat er voor hun houten speelgoed een boom is geveld. Volwassenen zien er het wegennetwerk in waarmee de boom mineralen vervoert. Het is mijn bedoeling om er in de zomer ook groene bladeren aan te verbinden, wat de fotosynthese symboliseert.” Deze zomer wordt het kunstwerk tentoongesteld in Radio Kootwijk.

Centrum voor Beeldende Kunst Rotterdam

Het hart van Rotterdam was na de Tweede Wereldoorlog ontzield. Niet alleen huizen waren platgebombardeerd, ook bomen waren geveld. Anne van der Zwaag: „Het Rotterdamse centrum riep als het ware om meer groen in de openbare ruimte.”

Dat mondde niet alleen uit in de aanplant van nieuw groen. Ook kunstenaars en architecten gingen aan de slag met bomen. Op diverse plekken in Rotterdam zijn allerlei artistieke creaties te zien die iets met bomen te maken hebben.

Het idee van het Centrum voor Beeldende Kunst (CBK) is om in samenwerking met het Natuurhistorisch Museum en het Nederlands Architectuurinstituut (NAi) een gids te maken met drie wandelingen in Rotterdam. Het Natuurhistorisch Museum bedenkt een wandeling langs oude en bijzondere bomen. Het NAi zet een route uit langs gebouwen waarin groen een centrale rol speelt. Het CBK leidt de wandelaars langs kunstbomen.

„Het plan voor de wandeling van het CBK staat nog in de kinderschoenen”, licht woordvoerster Daniëlle van Wingerden toe. „Wat in elk geval twee verplichte nummers zijn, zijn de bellenboom in Rotterdam-Noord en ”Elevazione”, een kunstwerk van Giuseppe Penone dat een plek kreeg aan de Westersingel. We vinden het leuk om mensen door een andere bril naar bomen te laten kijken.”