„Toen ik in 2004 tot premier werd gekozen, nam ik me al voor hooguit acht jaar aan te blijven”, zei Zapatero. Hij riep zijn partijgenoten op om na de lokale en regionale verkiezingen van 22 mei dit jaar te beginnen met het proces dat moet leiden tot de verkiezing van een nieuwe leider. De meest genoemde kandidaten zijn minister van Binnenlandse Zaken Alfredo Pérez Rubalcaba en de minister van Defensie Carme Chac³n. Beiden hebben echter nog niet laten weten dat ze belangstelling hebben voor het PSOE-leiderschap.

Onder het leiderschap van Zapatero heeft Spanje onder meer het homohuwelijk gelegaliseerd. Een van de grootste mislukkingen van zijn premierschap was het vredesoverleg met de Baskische terreurbeweging ETA. Zapatero moest een punt achter die gesprekken zetten nadat de ETA eind 2006 met een aanslag abrupt een einde maakte aan een bestand dat de beweging eerder had afgekondigd. De afgelopen jaren was Spanje in samenwerking met Frankrijk wel succesvol bij het bestrijden van de ETA. Tal van kopstukken van de terreurbeweging zijn opgepakt.

Door de economische crisis waarin Spanje nu verkeert, is de populariteit van Zapatero en zijn partij fors gedaald. In de peilingen in Spanje ligt de PSOE achter op de oppositionele Volkspartij (PP) van Mariano Rajoy. Spanje kampt volgens de officiële cijfers met een werkloosheid van ruim 20 procent. Dat is veruit het hoogste percentage in de eurozone. Vorig jaar is de Spaanse economie, de op vier na grootste in Europa, voor het tweede achtereenvolgende jaar gekrompen.

Volgens de centrale bank groeit de economie van het land dit jaar met 0,8 procent en 2,5 procent in 2012, ruim minder dan de verwachting van de overheid. De regering voorspelde eerder dat de groei voor 2011 en volgend jaar op respectievelijk 1,3 en 2,5 procent zou uitkomen.