Lang niet voor elke arts die voor het tuchtcollege verschijnt, geldt dat hij beter had kunnen weten. Er zijn er die te goeder trouw ingingen op een vraag van een patiënt of welwillend reageerden op een verzoek van derden. Pas wanneer ze voor de tuchtrechter staan, vragen ze zich vertwijfeld af hoe ze zo dom of naïef konden zijn.

Wat te denken van deze internist? Hij is werkzaam in een ziekenhuis en gespecialiseerd in het behandelen van hiv-patiënten. Op zeker moment ontvangt hij post. De advocaat van een van zijn patiëntes, hiv-geïnfecteerd, heeft een vraag. Kan hij als arts een verklaring opstellen waaruit blijkt dat de vrouw ziek is en daarbij ingaan op de vraag hoe ernstig het is? Kan hij ook aangeven hoe schadelijk het zou zijn als de steun van haar huisgenoten zou wegvallen? En kan hij ingaan op de vraag wat de consequenties kunnen zijn van een eventuele gedwongen verhuizing voor de vrouw?

Het hoe en wat wordt uit de brief niet duidelijk. De advocaat schrijft alleen dat er „een procedure” loopt.

Als de datum waarvoor de arts is gevraagd te reageren, nadert, vraagt hij een van zijn assistenten een beknopte verklaring te tikken. Summier vat hij samen: Het betreft een langdurige hiv-besmetting, vanwege bijwerkingen en resistentievorming zijn de behandelmogelijkheden beperkt. Het welbevinden van de vrouw laat te wensen over. En o, ja. De vraag over de gedwongen verhuizing. „Verandering van de woonsituatie kan tot problemen leiden of een ongewenste verstoring van het evenwicht veroorzaken”, dicteert de arts.

Een neutraal verhaal? Op zich wel, maar wat de internist niet weet, is dat hij een pion is in een venijnig schaakspel. Sinds haar echtscheiding huurt zijn patiënte de voormalige echtelijke woning van haar ex. Maar hij heeft inmiddels andere plannen en wil via de rechter de huurovereenkomst ontbinden. Dat is „de procedure” waar de advocaat het over heeft. Tijdens de zitting wappert de jurist met de doktersverklaring. Met succes, van de rechter moet de ex de huurovereenkomst voortzetten, mede gelet op wat in de verklaring staat.

De ex, die dacht een sterke zaak te hebben, is niet blij. Mikpunt van zijn verontwaardiging is de internist. Anderhalf jaar nadat hij zijn verklaring verstuurde, staat hij voor de tuchtraad. De ex hanteert het tuchtrecht als wapen en stelt dat de internist met het afgeven van de gevraagde verklaring zijn boekje te buiten is gegaan.

Heeft de man een zaak? Nee, zegt de internist. Ik gaf slechts feitelijke en objectieve medische informatie over mijn patiënte, mét haar toestemming. Dat staat mij toch vrij? Een hele begrijpelijke reactie, want wat de tuchtraad in dergelijke gevallen standaard doet, is het raadplegen van de regels van artsenorganisatie KNMG.

Deze regels maken onderscheid tussen zuiver medische verklaringen die alleen gaan over de diagnose en verdergaande verklaringen die prognoses of waardeoordelen bevatten en niet zijn bedoeld voor medisch gebruik door bijvoorbeeld een medebehandelaar bij een doorverwijzing.

Een behandeld arts mag over zijn eigen patiënt alleen een beperkte verklaring afgegeven. Geen uitgebreide, omdat het hem daarvoor gezien de vertrouwensrelatie met de patiënt, aan voldoende distantie ontbreekt. Dat kan kwalijke gevolgen hebben, want derden –rechters, uitkeringsinstanties, werkgevers– moeten blindelings kunnen afgaan op een medische verklaring, los van de vraag door wie deze is opgesteld.

Op het moment dat de KNMG-regels aan bod komen, breekt bij de internist het besef door dat hij zich misschien iets te gemakkelijk heeft laten gebruiken. En inderdaad, door het belang van zijn patiënte bij een verlengde huurovereenkomst zo expliciet te benoemen, heeft hij zijn artsenstatus verkeerd gebruikt, stelt de tuchtraad vast.

Met die uitspraak hangt het college een prijskaartje aan de goedbedoelde hulpvaardigheid van een welwillende dokter. Hij krijgt een waarschuwing opgelegd. Een milde sanctie, maar toch.