Dat zei prof. dr C. van der Kooi vrijdagmiddag in het dominicanenklooster in Huissen tijdens een symposium over liturgie en muziek. De VU-hoogleraar verzorgde een seminar over de verhouding van geloof, affecten en muziek.

Van der Kooi, directeur van het Centre for Evangelical and Reformation Theology, wil in de bezinning op liturgie graag met Calvijn spreken over Woord én Geest. Waarbij ”Geest” volgens hem ruimte geeft aan meer dan alleen het woord en het gehoor.

In de gereformeerde traditie is er veel nadruk op gelegd dat het geloof uit het gehoor is (Rom. 10:17). Maar volgens Van der Kooi zijn er nóg vier zintuigen die gezien mogen worden als „weg naar God”: het zicht, de tastzin, het ruiken en de smaak.

Dat in de christelijke kerk vaak gefocust wordt op de geest als het belangrijkste van de mens, is volgens de hoogleraar een erfenis van het 19e-eeuwse idealisme. „De geest is in die gedachte het meest wezenlijke van de mens, het begrijpen het hoogste. Zintuigen zijn dan slechts hulpmiddelen voor het denken. Het lijfelijke is slechts uitwendig, muziek is hoogstens een ornament om gedachten te illustreren.”

Van der Kooi kan daarmee niet leven. „Doen die andere vier zintuigen dan niet mee?” Hij pleit daarom voor een „breder cognitiebegrip”, waarbij allerlei „ongebruikte en dichtgesmeerde stopcontacten in de gereformeerde theologie” opnieuw gebruikt worden. Een daarvan is Calvijns spreken over Woord en Geest. „Volgens Calvijn maakt God Zich in het visuele bekend. Hij ziet gehoor, gezicht en reuk als wegen waarlangs de Geest ons lokt en prikkelt.”

In de sacramenten –doop, avondmaal, zalving– doen de zintuigen bijvoorbeeld helemaal mee. „Maar juist ook muziek, met haar eigen taal, kan als zintuiglijke ervaring ingeschakeld worden als weg naar God. Muziek ontsnapt aan onze beheersingstechnieken en treft ons in onze ziel”, aldus Van der Kooi.

Hoofdspreker tijdens het tweedaagse symposium ”Veelkleurig Vieren”, georganiseerd door de ad-hocwerkgroep EredienstCreatief, was prof. John Witvliet uit Grand Rapids. Deze adviseert in de Verenigde Staten als directeur van het Calvin Institute of Christian Worship gemeenten over hun keuzes op het gebied van liturgie en muziek.

De hoogleraar benadrukte het doel van elke eredienst: de heerlijkheid van God. Hij citeerde Psalm 63. „David zegt niet: Ik ga naar de tabernakel voor de muziek, voor het gebed, voor de mensen. Maar: Ik zoek Ú. Ik heb Ú aanschouwd. Ongetwijfeld ervoer hij die gemeenschap met de Heere door gebed en muziek, maar het ging hem om de ontmoeting met God Zélf. Dat moet ons als predikanten en musici altijd voor ogen staan: het gaat in de eredienst om het kennen en aanbidden van God.”