Het idee achter dit beleid is dat specialisatie nodig is omdat Nederland een relatief klein land is en het dus onmogelijk is om op alle wetenschapsgebieden te schitteren. Daarom wordt er extra geïnvesteerd in bepaalde gebieden, bijvoorbeeld chemie, water en food and flowers.

De gestimuleerde vakgebieden zijn niet meer wetenschappelijke publicaties gaan leveren dan andere gebieden. Ze zijn internationaal ook niet beter gaan scoren, concluderen de onderzoekers.

Hoe het komt dat het beleid niet de gewenste resultaten heeft, willen de onderzoekers nog verder onderzoeken. Ze denken dat de verklaring zou kunnen liggen in de complexiteit van het Nederlandse wetenschapssysteem. „Als de politiek echt specialisatie wil, dan moeten de procedures makkelijker en moet het geld dat daarvoor uitgetrokken wordt over minder schijven”, zegt Barend van der Meulen van het Rathenau Instituut.

Overigens denken de onderzoekers dat meer specialisatie in het Nederlandse onderzoeksveld niet noodzakelijk is. „Er wordt uitgegaan van het idee dat Nederland een klein land is in de wetenschap, maar dat is niet zo. Landen die het goed doen in de wetenschap hebben hetzelfde specialisatiepatroon als Nederland: veel verschillende onderzoeksfocussen, met een uitgesproken specialisatie in de medische sector”, aldus van der Meulen. „Nederland doet het internationaal gezien prima.”

„Het rapport belicht een eenzijdig resultaat”, zegt voorzitter Jos Engelen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). „De onderzoekers kijken naar de hoeveelheid publicaties die in de focusgebieden zijn verschenen, maar ze moeten ook kijken wat er met de onderzoeksresultaten is gedaan. We zien steeds vaker dat het bedrijfsleven de resultaten oppikt en er wat mee gaat doen. Dat is veel belangrijker.” Engelen wijst op het Netherlands Genomics Initiative (NGI), een van de instituten die onder het focus-en-massabeleid valt. „Daar komen bovengemiddeld veel publicaties uit voort, die vaker dan normaal geciteerd worden in de internationale wetenschappelijke wereld en waar het bedrijfsleven op dit moment hard mee bezig is om ze toepasbaar te maken in de praktijk.”