De meest wonderlijke types lopen er binnen. Een enkele keer slaapt een zwerver zijn roes uit op een paar stoelen. Maar het zijn vooral toeristen, drommen toeristen, die de Domkerk aandoen. Bij elkaar 250.000 mensen per jaar. Ze bewonderen, mediteren, branden een kaars. In mei betreedt de 5 miljoenste bezoeker het monumentale godshuis van het Citypastoraat Domkerk, de wijkgemeente van de dom.

Een van de drijvende krachten achter de openstelling in 1986 was de toenmalige dompredikant, ds. J. Kronenburg. Hij sprak vanmiddag tijdens het jubileumsymposium in de dom, evenals J. Stekelenburg, hulpkoster en secretaris van de stichting Vrienden van de Domkerk.

Wat is het idee achter de openstelling?

Stekelenburg: „Het creëren van een rustgevende en inspirerende plek in het jachtige leven van de Utrechtse binnenstad, ook een plek waar mensen kunnen genieten van schoonheid. Het lijnenspel, de lichtinval. Van muziek ook. Iedere zaterdagmiddag is er gratis een concert te beluisteren.

Ds. Kronenburg: „De dom herinnert mensen door de eeuwen heen aan zijn oorsprong, het kruis en het nieuwe Jeruzalem. Op de plek waar vroeger een Romeinse burcht stond, werd een klein kerkje gebouwd. Hier begon de verkondiging van het Evangelie. De oorspronkelijke vorm van de Domkerk is een kruis. Het kruis staat symbool voor Christus. Het kruis staat centraal in Utrecht, ook al spreek je er met geen woord over. De gotische vorm van de kerk, maar ook de mooie lichtinval en de apostelbeelden verwijzen naar het nieuwe Jeruzalem, naar de toekomst.”

En de vrijwilligers dragen de roep van het Evangelie in hun hart?

Stekelenburg: „Een aantal wel, een groter deel veel minder. De laatste jaren gaan er steeds meer mensen van buiten de gemeente als vrijwilliger aan de slag. Van hen wordt niet verwacht dat ze regelmatige kerkgangers zijn.”

Jammer?

Stekelenburg: „Het gaat me wat te ver om dit jammer te vinden. Ze hebben allemaal wat met het gebouw. De mensen van de educatieve dienst, die rondleidingen geven, vertellen nog het meest. Ik ben zelf hulpkoster. Soms zie je mensen rondlopen met een vragende blik in de ogen. Dan krijg je als vanzelf de gelegenheid om over dit soort dingen te praten.”

Wil de Domkerk een boodschap kwijt?

Stekelenburg: „We willen niet evangeliseren. Wel praten we bij de avondmaalstafel over het avondmaal en bij de doopvont over de doop.”

Ds. Kronenburg: „Ook al breng je het Evangelie niet onder woorden, het gebouw vertelt het verhaal.”

Stekelenburg: „Een spontaan gesprek ontstaat eerder met twee mensen dan wanneer er een buslading Italianen of Japanners binnenkomt.”

Postchristelijk Nederland is spiritueel, niet godsdienstig. Past de open dom in deze cultuur?

Stekelenburg: „Gothics huren de kerk elk jaar voor het festival Summer Darkness. De eerste keer dat zij een aanvraag indienden, is hierover lang nagedacht. Andere kerken in Utrecht hebben vragen gesteld bij onze keuze. Dit past niet in een kerk, vonden zij.”

Kunt u zich dat voorstellen?

„Ja, dat kan ik me wel voorstellen. Toch hebben de gothics tijdens hun concert vol verwondering door de kerk gelopen. Ook zijn er gesprekken met hen gevoerd.”

Ds. Kronenburg: „Dit is een randgeval. Ik heb ook wel even moeten slikken toen ik het hoorde. Om op de vraag over spiritualiteit terug te komen: we koesteren in de Domkerk niet een soort algemene religiositeit waarin iedereen zich kan voegen. We zijn een christelijke kerk, vertellen het christelijke verhaal. De kerk, zei Augustinus, heeft iets van een moeder bij wie ook afgedwaalde en zoekende kinderen terechtkunnen. Daartegenover staat wat Johan van der Werf (de eerste predikant van het Citypastoraat, EHvS) zei: „De kerk is geen publieke vrouw.” We hopen dat er tijdens het gesprek een vonkje overschiet.

Het spirituele hart van de open dom is het middaggebed. Elke dag wordt er gebeden, gezongen, uit de Bijbel gelezen. Het middaggebed is openbaar. Soms schuift er een zwerver aan. Wie weet, denk je dan, of de bijeenkomst iets gaat betekenen voor zo iemand.”

Stekelenburg: „Sommige bezoekers komen erbij zitten. Anderen blijven achter een pilaar staan om te kijken naar wat er gebeurt. Er zijn iedere dag tussen de zes en de twintig deelnemers.”

Ds. Kronenburg: „Velen willen na afloop iemand spreken.”

Stekelenburg: „Ook de gedachteniskapel, waar mensen een kaarsje kunnen branden, wordt druk bezocht.”

Ds. Kronenburg: „Een kaars aansteken is vaak een gebed. Mensen zijn het verleerd om te bidden.”

Zou elke kerk altijd de deuren open moeten hebben staan?

Ds. Kronenburg: „Veel kerken lenen zich daar niet voor. Er staan alleen banken en een preekstoel in. Daar ga je niet even mediteren. De taal van de ruimte doet ontzettend veel. Als protestanten hebben we die ruimte eeuwenlang verwaarloosd. Je kunt op de deel ook kerk houden, was de gedachte. Nou ja, in noodgevallen kan alles, maar een mooie kerk is zo’n rijkdom. Het zou jammer zijn als je die in de 21e eeuw onbenut laat. In deze tijd zijn mensen gevoelig voor symboliek. Dat is nieuw.”

Kronenburg en Stekelenburg

Hans Kronenburg (75) is hervormd emeritus predikant en woonachtig in Zeist. Van 1980 tot 1991 was hij verbonden aan de wijkgemeente Citypastoraat, nu onderdeel van de protestantse gemeente in Utrecht. Begin jaren tachtig maakte hij deel uit van de werkgroep die de openstelling van de dom voorbereidde.

Koos Stekelenburg is hulpkoster in de Domkerk en secretaris van de stichting Vrienden van de Domkerk. Deze stichting maakt dagelijkse openstelling van de kerk mogelijk door het verlenen van financiële steun. Stekelenburg woont in Utrecht.

De dagelijkse openstelling van de Domkerk dateert van 2 februari 1986.

In Kerkbreed komt iedere week een persoon aan het woord die een reflectie geeft op een opvallende gebeurtenis of ontwikkeling in het kerkelijk leven. Vandaag: ds. J. Kronenburg en J. Stekelenburg, verknocht aan de Utrechtse Domkerk. Vanmiddag vierden ze het 25-jarig jubileum van de dagelijkse openstelling, de open dom.