Rijksmuseum lijkt weer op gotische kathedraal
Het duurt nog even voordat het Rijksmuseum in Amsterdam weer open is. Het hoofdgebouw is, als alles volgens planning verloopt, pas in 2013 voor het publiek toegankelijk. Gisteren gaf het museum alvast een inkijkje. De tussenstand in beeld.
Als museum bestaat ”het Rijks” al meer dan 200 jaar. Het huidige gebouw, een ontwerp van architect Pierre Cuypers, werd echter pas in 1885 in gebruik genomen. Gezien vanuit de oude stad, oogt het museum imposant en ietwat streng, maar vanaf het Museumplein lijkt het sterk op een sprookjeskasteel. Dat gebouw was na meer dan honderd jaar intensief gebruik aan een fundamentele, dus ingrijpende, opknapbeurt toe. Het toenmalige kabinet nam daartoe in 2000 het besluit.
De opdracht aan de architecten –Antonio Cruz en Antonio Ortiz uit het Spaanse Sevilla– luidde: ontdoe het gebouw van latere toevoegingen, zorg ervoor dat het weer één geheel wordt en herstel de heldere indeling van Cuypers. Het organisch gegroeide labyrint moest weer het overzichtelijk ingedeelde, transparante museum van weleer worden. ”Verder met Cuypers”, was het devies. In december 2003 ging het hoofdgebouw dicht voor publiek.
De rooms-katholieke Cuypers wilde met zijn museum laten zien dat de Nederlandse kunst wortelt in de gotiek van de veertiende, vijftiende en zestiende eeuw. Het moest tegelijkertijd een hommage worden aan de architectuur en de kunstnijverheid. Tijdens de bouw kreeg hij het voor elkaar dat het renaissancistische ontwerp, waarmee hij de opdracht in de wacht had gesleept, een veel gotischer karakter kreeg. Het museum –op dat moment het grootste pand van Nederland– werd letterlijk van boven tot onder gedecoreerd en opgetuigd met torens, beelden, tegeltableaus en gebeeldhouwde friezen, alsof het een gotische kathedraal was. Het is geen toeval dat de eregalerij op het middenschip van een kerk lijkt en dat de ”Nachtwacht” kwam te hangen op de plek van het hoogaltaar. Niet iedereen was er blij mee. Koning Willem III vond het te veel lijken op een aartsbisschoppelijk paleis en weigerde aanwezig te zijn bij de opening in 1885.
De uitbundige versieringen van Cuypers werden na verloop van tijd –naar goed protestants gebruik– vakkundig weggewerkt achter smetteloos witte pleisterlagen en efficiënt verlaagde plafonds. Nu zijn de monumentale decoraties in de Eregalerij, de Voorhal, de Nachtwachtzaal en in de trappenhuizen weer in volle glorie te zien. Cuypers’ signatuur was overigens het best bewaard gebleven in de bibliotheek, die in grote lijnen haar oorspronkelijke vorm en decoratie heeft behouden.
Volgens het plan van de beide Spaanse architecten zijn de beide binnenhoven, die in de naoorlogse jaren waren volgebouwd, al in een vroeg stadium van de verbouwing weer opengebroken. Daardoor is een atrium in twee delen ontstaan die onder de onderdoorgang –waarvan als vanouds voetgangers en fietsers gebruik kunnen maken– met elkaar zijn verbonden.
Nieuw is het Paviljoen voor Aziatische kunst, waarin de collectie aziatica wordt ondergebracht. Het Paviljoen, dat mooi te zien is vanaf de Museumstraat, ligt in een waterpartij. De uit natuursteen en glas opgetrokken gevel steekt af tegen de rode bakstenen van het hoofdgebouw. In de tuin, tegenover het Paviljoen, liggen de Villa van Cuypers en de Teekenschool.
Het hoofdgebouw gaat naar verwachting in 2013 weer open. Tot die tijd worden de hoogtepunten uit de collectie getoond in de Philipsvleugel aan het Museumplein, met onder meer de schilderijen van Rembrandt, Frans Hals en Johannes Vermeer.
Daarnaast heeft het museum een vestiging op luchthaven Amsterdam Airport Schiphol en ook andere musea in binnen- en buitenland tonen tijdelijk delen van de rijke verzameling van het Rijksmuseum.
Wie alvast een kijkje in het verbouwde Rijksmuseum wil nemen kan meedoen aan een zogenaamde Hard Hat Tour, een rondleiding met bouwhelm op. Deze rondleidingen hebben plaats op vrijdag.
