De langetermijnverwachtingen over onze gezondheidszorg zijn zorgwekkend. De vergrijzende bevolking, veeleisender zorgconsumenten en de toenemende technologische mogelijkheden maken dat de vraag naar en de kosten van de zorg de komende jaren verder zullen stijgen. We lijken dus keuzes te moeten maken op het gebied van toegankelijkheid en kwaliteit van de zorg, tenzij we in staat zijn dezelfde of betere zorg te bieden met gebruik van minder middelen.

De laatste jaren zijn er al successen geboekt met het verhogen van efficiëntie en kwaliteit van de zorg. Onder andere door te kijken hoe andere sectoren zoals de maakindustrie en de luchtvaart hun processen hebben ingericht. Recentelijk zijn er echter steeds meer voorbeelden gekomen van een nieuwe manier om processen in te richten door slim gebruik te maken van informatietechnologie.

Ze zijn te vinden in tal van sectoren, maar vallen alle onder de overkoepelende naam e-health. Enkele voorbeelden zijn huisartsen die dermatologen foto’s opsturen voor advies, ”mental health”-sites waar men onlinetherapie kan volgen en portals, zoals die van de Diabetesvereniging Nederland, voor onlineadvies en informatie.

Voor een deel hebben de genoemde voorbeelden te maken met het verbeteren van de huidige processen door het inzetten van informatietechnologie. Zo is het niet meer van deze tijd dat informatie binnen ziekenhuizen nog op papier wordt gezet, met alle fouten en problemen rond informatieoverdracht die daarmee samenhangen. Het volledig digitaliseren van de informatievoorziening in en tussen zorginstellingen zou al een enorme kwaliteitsverbetering en efficiëntieverhoging tot gevolg hebben.

Maar daarnaast maakt informatietechnologie volledig nieuwe manieren van zorg mogelijk. Zo blijkt het dat bepaalde vormen van onlinetherapie de inzet van minder en/of goedkopere zorgverleners vereist. De cliënt ervaart het onlinecontact tegelijkertijd vaak als persoonlijker dan het direct contact met een therapeut.

Deze ontwikkeling start ook in de curatieve zorg. De protocollen die voortkomen uit ”evidence based medicine” vervangen steeds vaker de ervaring van de arts. Die gaat daardoor een minder grote rol in de zorgverlening spelen. De centrale rol verschuift meer en meer naar de patiënt, die zelf expert wordt op het gebied van zijn eigen (chronische) ziekte en een volwaardig partner is van de zorgverlener. Dit is misschien wel de belangrijkste ontwikkeling van e-health: de patiënt voert de regie over zijn eigen zorgproces.

Uiteraard brengen deze ontwikkelingen risico’s met zich mee die inherent aan het digitaal gebruik van data. Veiligheid en correctheid van patiëntgegevens zijn belangrijke vraagstukken. De huidige Facebookgeneratie heeft echter, zo blijkt, heel andere ideeën over privacy dan veel van de politici die bijvoorbeeld over de invoering van een landelijk patiëntendossier moeten beslissen.

Net als met andere ontwikkelingen zien we veel verschillende standpunten. Dit wordt bij dit onderwerp versterkt door de grote economische belangen, de diversiteit van de zorg en de zorgverleners, en het feit dat elke burger hiermee vroeg of laat zelf geconfronteerd wordt. De vraag is echter niet of we voor of tegen e-health zijn, de vraag is op welke wijze en hoe snel we die willen invoeren.

Daarbij is het belangrijk om te beseffen dat het invoeren van e-health ook het globaliseren van onze zorg betekent. Het is technisch gezien even eenvoudig voor de huisarts om de foto van het stukje huid naar een gespecialiseerd centrum in een lagelonenland te sturen als naar een lokale dermatoloog.

Het is aan ons om te kiezen of we de ontwikkelingen over ons heen laten komen of dat we een actief beleid voeren en de ruimte geven aan verschillende initiatieven om zich te ontwikkelen. De zorg is nog steeds voor een groot deel afhankelijk van wettelijke regelgeving op het gebied van financiering. De keuzes van de overheid hebben daarom niet alleen een grote invloed op de kwaliteit en de efficiëntie in de zorg, maar ook op de mate waarin bedrijven op dit gebied actief zijn.

Met name, maar niet alleen op het gebied van e-mental health loopt Nederland voorop. Om dat in stand te houden en uit te bouwen, zijn goed opgeleide medewerkers en verstandige politieke besluiten noodzakelijk. Zo houden we niet alleen onze zorg goed en betaalbaar, maar helpen we ook een bedrijfstak zich verder te ontwikkelen.

De auteur is hoogleraar optimalisatie van bedrijfsprocessen aan de Vrije Universiteit.