Maar er zijn ook websites die zich alléén maar op internetkopers lijken te richten. Eerst was er postorderboekhandel.nl, later kwamen lezen.nu en hetchristelijkeboek.nl, en nu is er zoeb.nl. De ene presenteert zich als „de grootste christelijke boekensite van Nederland”, de andere als hét adres „voor de betere boeken, software, muziek en films.” Wat precies ”groot” is hangt er trouwens van af wie de term hanteert. Zoeb, die ook cd’s aanbiedt, verwijst naar de omvang van het aangeboden assortiment, Postorderboekhandel naar het aantal dagelijkse bezoekers. Maar allemaal presenteren ze zich natuurlijk als de beste in hun soort.

Het leeuwendeel van de christelijke titels staat op alle websites van de diverse internetboekhandels, ook bij bol.com dus. Daar komt bij dat bol.com nog altijd iets klantvriendelijker is: de zoekmachine werkt beter dan die van de diverse christelijke boekhandels. Met name een combinatie van auteursnaam en woord uit de titel kunnen de laatste niet goed aan.

Toch hebben de christelijke websites wel toegevoegde waarde, omdat ze ook titels van kleinere uitgeverijen, zoals die van Snoek in Ermelo en Shamar in Zeewolde, meenemen. Reformatorische titels zijn vooral te vinden op zoeb.nl, evangelische staan vaker op lezen.nu en op de site van Postorderboekhandel.

Opvallend is verder dat Zoeb vooralsnog een groot aanbod aan moderne literatuur heeft, terwijl andere christelijke sites zich principieel niet op dit terrein begeven en daarin juist hun identiteit zoeken. Op Zoeb zijn bijvoorbeeld titels van Maarten ’t Hart, Harry Mulisch en Thomas Rosenboom te vinden.

Volgens Els de Jong-van Gurp, directeur van de Brancheorganisatie voor het Christelijke Boeken- en Muziekvak (BCB), is er nog niet direct sprake van grote spelers op de christelijke internetboekenmarkt. „Voor zover ik kan inschatten gaat het op dit moment om een heel kleine omzet. Wil je zo’n nieuwe website goed in de markt zetten, dan moet je daar een enorme reclamecampagne tegenaan gooien. Die heb ik nog nergens gezien.”

Het probleem voor nieuwe christelijke internetboekhandels is dat ze moeten concurreren met bol.com. De Jong: „Ik weet dat bol.com een van de grootste klanten is van de christelijke uitgevers, misschien wel de grootste. Daaruit blijkt dat het christelijke lezerspubliek de weg naar bol.com gevonden heeft, en het is moeilijk om daarmee te concurreren. Die website zit heel goed in elkaar en is ontzettend bekend. Het enige nadeel is dat hij gekoppeld is aan de voorraden van het Centraal Boekhuis. De boeken van sommige kleinere christelijke uitgeverijen liggen daar niet, dus die kun je niet via bol.com bestellen. Daar zou een christelijke website in kunnen voorzien – maar toch geloof ik niet dat hier de kip met de gouden eieren te vinden is.”

In hoeverre de internetboekhandels concurrentie vormen voor de gewone boekhandel is volgens De Jong op dit moment nog onduidelijk. „De omzet van de christelijke boekhandels is vorig jaar met 3,7 procent gedaald, maar dat heeft misschien meer met de economie te maken dan met de opkomst van andere verkoopkanalen. Ook uitgevers klagen over teruggang.” Misschien verandert het plaatje als het e-book ooit echt doorbreekt – voor e-books ziet De Jong méér mogelijkheden in de internetboekhandel. Maar zo ver is het nu nog niet.

Henk-Jan Kreuger, algemeen directeur van postorderboekhandel.nl, begon al in 1997 met het online aanbieden van boeken. In zijn huidige vorm bestaat de webwinkel sinds 2005. „We hebben geprobeerd de naam laagdrempelig te houden voor een breed publiek, dus hebben we het woord ”christelijk” niet boven aan de site gezet. Maar de boeken die we aanbieden zijn wél christelijk.”

Diverse internetaanbieders op de christelijke boekenmarkt noemen zich de grootste van Nederland, maar volgens Kreuger is de Postorderboekhandel écht de grootste. „Tenminste, als je naar de bezoekersaantallen en de verkoopcijfers kijkt. Wij hebben 3000 unieke bezoekers per dag. Dat komt ook door de vindbaarheid van de website. Het is hard werken om hoog in de resultatenlijst van Google te komen.”

Boeken heeft de Postorderboekhandel nauwelijks op voorraad. De verzending is uitbesteed aan het distributiebedrijf Prosend, dat vrijwel alle christelijke titels in de magazijnen heeft.

Zoeb (”Zoek online eigen boeken”) is ontstaan binnen de gelederen van Den Hertog Bookline in Houten, maar functioneert als een zelfstandige organisatie. Het aangeboden assortiment is ruimer dan dat van Den Hertog. Marketingmanager Carla van Hoof: „We willen een breed-christelijke doelgroep bedienen met een zo groot mogelijk assortiment. Op dit moment kunnen we zo’n 61.000 titels leveren. Onze ambitie is de grootste christelijke boekensite van Nederland te zijn. Voor de verzending maken we gebruik van de distributiekanalen van Den Hertog.”

Zoeb betrekt de boeken van verschillende toeleveranciers, bijvoorbeeld het Centraal Boekhuis, geeft Van Hoof aan. „Met behulp van filters proberen we ongewenste titels te weren, zodat we alleen christelijke en verantwoorde niet-christelijke boeken op onze site aanbieden. We proberen zoveel mogelijk automatisch te blokkeren, maar natuurlijk glipt er dan wel eens een boek tussendoor dat niet op Zoeb thuis hoort. Daarom controleren we dagelijks of het assortiment nog wel aan onze normen voldoet. We lopen de verschillende categorieën handmatig door en verwijderen wat ongewenst is. Desnoods laten we een hele categorie vallen. Qua moderne literatuur hebben we bijvoorbeeld een aantal risicocategorieën, –romantiek, spanning– op voorhand geblokkeerd. Daarnaast proberen we via de filter ongewenste titels van de site te weren.”

Het filter optimaal laten functioneren is best lastig, geeft Van Hoof aan. „De term ”geest” wordt bijvoorbeeld in allerlei betekenissen gebruikt, zowel positieve als negatieve, maar het is natuurlijk niet de bedoeling dat we uitgaven over de Heilige Geest wegfilteren. En een titel als ”Twee vrouwen” van Mulisch haal je er ook niet zo gemakkelijk met een filter uit, tenzij je alle boeken van deze schrijver wilt weren. We zijn voortdurend aan het finetunen om een zo goed mogelijke filter te krijgen. Reacties van bezoekers kunnen ons daarbij helpen. We zitten er echt heel dicht op.”

Opmerkelijk is dat Zoeb ook de categorieën ”sport” en ”toneel en theater” heeft. Van Hoof beseft dat sport en toneel in sommige christelijke kringen gevoelig liggen. „We willen geen mensen tegen ons in het harnas jagen, maar over sport en toneel wordt onder christenen verschillend gedacht. Het is de verantwoordelijkheid van de bezoeker van onze site om daarin een keus te maken. We richten ons niet op een specifieke doelgroep binnen de christelijke wereld.”

Concrete cijfers over omzet en bezoekersaantallen geeft Van Hoof niet, maar het is haar ambitie om te groeien. „We zijn niet ontevreden over hoe het loopt. Op het gebied van cd’s zien we nog duidelijke groeimogelijkeheden. Inhoudelijk willen we in de toekomst ook meer bieden dan alleen boeken en cd’s. We verrijken de site met recensies, interviews met auteurs en reacties van lezers. Binnenkort komen we met een themapagina over de Herziene Statenvertaling.”