Elizabeth I werd als laatste Tudor-monarch geboren in Greenwich op 7 september 1533 als dochter van Hendrik de Achtste en zijn tweede vrouw Anna Boleyn. Hendrik is waarschijnlijk de meest bekende koning van Engeland uit vroeger eeuwen. Hij was de man die zes vrouwen huwde en ze simpelweg afdankte als ze hem niet bevielen. Van 2 mei tot 14 september valt er in het National Maritime Museum in Greenwich een grote tentoonstelling over Elizabeth I te zien - die 470 jaar geleden werd geboren en 400 jaar geleden overleed.

Elizabeth is een begrip. Haar karakter zou kunnen worden omschreven als ’standing firm’. Haar vroege leven was vol onzekerheden. Haar kansen op een troonsbestijging leken gering, gezien de geboorte van haar halfbroer Edward. Ze was de derde in lijn na haar halfzuster Mary, die koningin van Engeland zou worden. Uiteindelijk beklom ze in november 1558 de troon na de dood van Mary. Ze was zeer goed opgeleid, sprak zes talen vloeiend, was intelligent, besluitvaardig en schrander. Ze zou 45 van haar 70 levensjaren koningin zijn, van 1558 tot 1603 - een waardige voorloper dus van de huidige koningin van Engeland (Elizabeth II), die in 2002 een halve eeuw op de troon zat.

De regeringsperiode van Elizabeth I wordt beschouwd als een van de meest glorieuze van de Engelse geschiedenis, vandaar haar koosnaampje Gloriana. Onder haar regie kwam er bijvoorbeeld een convenant tot stand tussen de Kerk van Engeland en de RK-kerk, vastgelegd in de 39 artikelen van 1563.

Elizabeth wist wat ze wilde. Ze regeerde met autocratische allure maar koos dankzij een gezond politiek inzicht meestal de goede ministers. Tijdens haar rijk togen de Britse ontdekkingsreizigers erop uit, zoals Francis Drake, Walter Raleigh en Humphrey Gilbert. Hun expedities bereidden Engeland voor op een eeuw van kolonisatie die het land uiteindelijk zouden doen uitgroeien tot een imperium van wereldformaat.

De Times Literary Supplement (TLS) liet zich onlangs juichend uit over de beoefening der schone kunsten die onder Elizabeths regeringsperiode tot volle bloei kwam. Veel onbekende voorwerpen vallen er op de expositie in Greenwich te zien. Zoals de vele miniaturen en juwelen van Elizabeth, nooit eerder vertoond en oogverblindend van kwaliteit. Een ring met juwelen bijvoorbeeld, met een schitterend miniatuurportret van een jeugdig ogende Anna Boleyn.

De koningin zelf wordt niet alleen Gloriana genoemd maar ook Good Queen Bess en, met een subtiele verwijzing naar haar levenslange ongehuwde status, The Virgin Queen. Ze investeerde in dure kleding en juwelen en cultiveerde het beeld van haarzelf door in het land op tournee te gaan. Tijdens haar regeringsperiode maakte ze maar liefst 25 rondreizen om zich op de hoogte te stellen van het wel en wee van haar onderdanen.

Elizabeth bewaakte haar troon als een terriër. Zo sloot ze Mary Stuart, koningin van Schotland, die in 1568 na de moord op haar man naar Engeland vluchtte, negentien jaar op in een kasteel, omdat Mary een serieuze bedreiging voor haar vormde. Hoewel ze aarzelde korte metten met Mary te maken, werd Mary na een proces schuldig bevonden en ter dood gebracht in 1587. In 1588 behaalde de Britse vloot, dankzij de ongunstige weersomstandigheden, een klinkende zege op de Spaanse invasievloot Armada, waarmee Filips II zijn Engelse tegenstandster wilde verdrijven en het Albion weer wilde rooms-katholiseren.

Maar tijdens Elizabeths lange regering leed het land ook onder hoge prijzen en een economische depressie, met name op het platteland. Tijdens de laatste twee jaar van haar leven werd ze zelfs in hoge mate impopulair, mede door de geldverslindende Ierse oorlogen. De hongerende boeren dachten dat de aanhoudende misoogsten te wijten waren aan de onheilspellende heerschappij van een onvruchtbare oude vrouw, aldus Katherine Duncan-Jones in de TLS. Elizabeth koos ervoor niet te trouwen. Ze zou bijna in de echt zijn verbonden met een jongere zoon van Catharina de Medici, de graaf van Alençon. Haar keus was bewust. Als ze zou trouwen met een van de Britse edelen, zou ze de speelbal van interne facties zijn geworden. Robert Dudley moet haar geheime liefde zijn geweest. Haar talige inslag was fameus en zou een bron worden voor later historisch onderzoek. Zo noemde ze aartsbisschop Whitgift „mijn kleine zwarte echtgenoot.”

De Virgin Queen was getrouwd met haar land en missie en offerde zich op voor de natie. Wellicht boezemde het voorbeeld van haar moeder haar angst in. Anna Boleyn was een van de vrouwen van koning Hendrik VIII. Zij moest een hoge prijs betalen voor het overwinnen van zijn liefde toen deze omsloeg in haat. Meedogenloos als hij was gaf Hendrik, reeds weer onder bekoring van een andere vrouw, zijn goedkeuring aan de terechtstelling van Anna Boleyn in mei 1536.

Op Elizabeths sterfbed was nog steeds niet duidelijk wie haar opvolger zou zijn. „Ik vertelde u dat mijn zetel de zetel van koningen moet zijn en ik wil niet dat een schavuit me opvolgt”, zei ze tegen Robert Cecil, die aan haar sponde stond. Met schavuit bedoelde ze iemand van de lagere stand. Later vroeg Cecil haar in naam van het landsbelang opnieuw naar haar laatste wil en wens. Daarop zou ze overeind zijn gaan zitten en haar handen in elkaar boven haar hoofd als een kroon hebben gelegd. Dit melodramatische gebaar zou de uiteindelijke bevestiging zijn geweest dat Jacobus I (Jacobus VI van Schotland), de zoon van Mary, haar moest opvolgen.