Het probleem begint al met een spraakverwarring: de Cambodjanen noemen het complex Prasat Preah Vihear (prasat betekent: tempel of burcht, Preah Vihear is de naam van de Cambodjaanse provincie waarin de tempel ligt). De Thai kennen het complex als Khao Phra Viharn.

Het complex ligt op ruim 700 meter hoogte op Cambodjaans grondgebied. Probleem –voor Cambodja– is dat de ingang tot het complex zich op Thais terrein bevindt.

Het werd gebouwd in het jaar 1080, in opdracht van een toenmalige Khmervorst. Samen met die andere beroemde tempel, Angkor Wat, is Preah Vihear een van de belangrijkste monumenten van Cambodja’s grootse verleden als regionale macht, die duurde van de 9e tot de 13e eeuw. De Thai kwamen pas kijken in de 14e eeuw, toen het Khmerrijk aan het afbrokkelen was. De vele Thaise invallen in en bezettingen van Cambodjaans grondgebied daarna waren zout in de wonden van de Cambodjanen.

Inmiddels is Preah Vihear een religieus pelgrimsoord voor vrome boeddhisten uit zowel Cambodja als Thailand. Niet minder populair is hij als trekpleister voor toeristen, vooral nadat het complex in 2008 op de Werelderfgoedlijst van de Unesco kwam te staan, overigens tot grote ergernis van Thailand. Maar daar ging een eerdere beslissing aan vooraf, namelijk die van het Internationaal Gerechtshof, dat in 1962 het complex toewees aan Cambodja. Ook dat besluit werd door Bangkok van tafel geveegd.

In de loop de eeuwen (!) is Preah Vihear symbool geworden voor het diepgewortelde wantrouwen tussen Thailand en Cambodja. Nadat ze onafhankelijk waren geworden van de Franse overheersers, zagen de Cambodjanen de tempel bij uitstek als symbool van onafhankelijkheid en nationale trots. Voor de Thai geeft het Cambodjaanse Preah Vihear de bedreiging weer van hun nationale soevereiniteit. Er zijn immers meer delen van het grensgebied waarop Cambodja aanspraak maakt. Preah Vihear –inclusief een stuk jungle van 4,6 vierkante kilometer– is in Thaise ogen slechts de eerste stap die deze buren op hun grondgebied willen zetten. Daar komt bij dat niet alleen de Cambodjanen, maar ook afscheidingsbewegingen in het zuiden azen op verdere afbrokkeling van Thaise grondgebied.

Het afschuwelijke oorlogsverleden van Cambodja, met als dieptepunt het schrikbewind van de Rode Khmer in de periode 1975 tot 1979, heeft van het land een gewonde natie gemaakt, schrijft de Duitse onderzoeker Sonja Meyer in haar analyse van het conflict (”Preah Vihear Reloaded. Der Grenzkonflikt zwischen Thailand und Kambodscha”). De nationale eenheid staat er om die reden nog in de kinderschoenen. Het smeden van eenheid en saamhorigheid is prioriteit nummer één van ’s lands sterke man, premier Hun Sen, en hoe kan dat beter dan de symbolen van Cambodja’s grootse verleden op te poetsen?

Thailand doet van zijn kant hetzelfde: opgeklopt nationalisme moet burgers supergevoelig maken voor iedere poging tot afscheiding door een van de vele minderheden binnen de grenzen.

De relatie tussen de twee kwam op een dieptepunt in 2009 toen de uit zijn land verbannen Thaise premier en multimiljonair Thaksin Shinawatra door Hun Sen werd omarmd als economisch adviseur. Thaksin was in 2006 door het Thaise leger aan de kant gezet, maar bleef achter de schermen aan de touwtjes trekken en voor onrust in zijn land zorgen. Die recente politieke onrust in Thailand zelf speelt volgens sommige waarnemers een rol bij de huidige schermutselingen rond Preah Vihear. Zij verdenken het Thaise leger ervan de gemoederen rond de tempel bewust te hebben opgehitst om te voorkomen dat de huidige Thaise premier Abhisit Vejjajiva vervroegde verkiezingen gaat uitschrijven. De huidige militaire leider generaal Prayuth zit daar niet op te wachten. Het kan dan wel eens tot vervolging van hem komen vanwege het molesteren en doden van aanhangers van Thaksin dat hij op zijn geweten heeft. Aan beide zijden van de grens is er dus voldoende brandstof van gevarieerde samenstelling aanwezig om deze kwestie uit de hand te laten lopen.