Toch had de minister niet helemaal ongelijk. De secularisatie heeft wel degelijk ook een bijdrage geleverd aan de groei van het antisemitisme. Het verzet van seculieren tegen welke vorm van religie ook heeft de positie van orthodoxe joden in ons land niet gemakkelijker gemaakt.

Met zijn constatering dat de secularisatie een impuls gaf aan onverdraagzaamheid tegenover religies in het algemeen en de joodse in het bijzonder stond Donner op lange en vooral gevoelige tenen van niet-christelijke fracties. Ze waren deze week furieus. Hoe is het mogelijk dat een bewindsman hen die zich graag als uitgesproken advocaten van tolerantie profileren, onverdraagzaamheid verwijt? De protesten vlogen Donner om de oren; die er zich overigens weinig van aantrok. Niet voor niets staat hij bekend als de meest onverstoorbare bewindsman in dit kabinet.

Het zou de seculiere politici sieren als ze eerst eens zouden nagaan wat de reden is dat Donner de indruk heeft gekregen dat ze intolerant zijn. Op zijn minst zouden ze kunnen nagaan wat de visie op tolerantie is die Donner heeft. Nog moediger zou zijn als ze zich zouden afvragen of ze zelf wel het juiste zicht op tolerantie hebben. Maar daar willen niet-christelijke fracties niet aan beginnen. Zij hebben de vaste overtuiging dat ze zelf goed zitten.

Tekenend is dat de PvdA in het overleg van de Kamercommissie consteerde dat christenen juist toleranter zijn geworden doordat ze niet meer naar de letter van de Bijbel leven. Wellicht besefte hij het niet, maar zijn uitspraak was veelzeggend. De keerzijde is immers: mensen die strikt vasthouden aan de Bijbelwoorden zijn intolerant.

Voor orthodox-protestantse christenen is dit een veeg teken. Binnen het huidige seculiere klimaat wordt hun steeds minder ruimte geboden. Hun denkbeelden passen immers niet in het denkraam van moderne seculieren.

Er is inmiddels een maatschappelijk klimaat in Nederland ontstaan waarin de seculiere meerderheid bepaalt wat anderen publiek nog mogen zeggen. Weliswaar roept deze groep dat de vrijheid van meningsuiting een onaantastbaar groot goed is, maar in werkelijkheid tolereert hij sterk afwijkende meningen niet meer. Wie deze verdedigers van tolerantie aanspreekt op hun eigen intolerantie stapt op gevoelige en lange tenen. Misschien dat ze toch eens moeten nadenken over hetgeen de niet-christelijke auteur W. F. Hermans ooit zei: „Als iedereen verdraagzaam is, hoeft er feitelijk niets en niemand meer verdragen te worden.” Er is noodzaak tot zelfreflectie bij seculiere fracties.