Ademloos kijken miljoenen mensen over de hele wereld toe hoe na Tunesië nu Egypte plotseling losbreekt uit decennia van dictatoriale verstilling. De grote vraag is: Wat gebeurt er als de huidige macht toegeeft aan de oproep tot verandering? Gaan islamitische regimes nu het machtsvacuüm vullen? Het Westen is er niet gerust op, zo blijkt wel uit de aarzelende houding in zowel Amerika als Europa.

Eén les is uit de huidige gebeurtenissen al te trekken: armoede en onrecht zoeken op enig moment een uitweg. Hoe totalitair een land ook wordt bestuurd, de menselijke drang tot overleven en de behoefte aan vrijheid winnen uiteindelijk van de angst.

Wat mij betreft is er nog een andere belangrijke les. In Egypte zijn de afgelopen decennia veel mensenrechten- en vrouwenorganisatie ontstaan en groepen die proberen arbeiders te beschermen tegen corruptie en misbruik op de werkvloer. Letterlijk tegen de verdrukking in, kwamen deze mensen op voor hun eigen politieke, economische en maatschappelijke rechten en die van hun medeburgers. De moed van deze mensen is verbazingwekkend en inspirerend. En nu is die moed dan overgeslagen op de massa. Na dertig jaar van apathie is de geest uit de fles, zeggen de Egyptenaren. En hij gaat er niet meer in terug, zeggen ze vastbesloten.

Een voorbeeld van moed is Nahed, een alleenstaande moeder met 6 kinderen. Deze week verwacht zij uitspraak in een rechtszaak tegen haar werkgever. Nadat ze corruptie in haar ziekenhuis had aangekaart, werd haar het leven op de werkvloer onmogelijk gemaakt. De door de staat gecontroleerde ‘vakbond’ stond aan de kant van haar baas. Met hulp van een Oxfampartner heeft ze het aangedurfd niet alleen de boete aan te vechten die haar is opgelegd, maar eiste ze tevens schadevergoeding voor wat haar is aangedaan.

De 29-jarige Nihal heeft in Ismaeliya een organisatie opgericht voor de vele duizenden vrouwen die in dit industriegebied werken. Zij wijst hen op hun rechten en helpt hen zich te beschermen tegen de veel voorkomende seksuele intimidatie door bazen. Nu weten de vrouwen tenminste dat het niet normaal is dat je bij het tekenen van je contract ook meteen je ontslagbrief moet tekenen – ongedateerd, zodat je op elk moment zonder tekst of uitleg ontslagen kunt worden.

Miljoenen Egyptenaren als Nahed en Nihal hebben in de dertig jaar van Mubaraks regime de kloof tussen arm en rijk enorm zien toenemen. Ze zien overal om zich heen willekeur en corruptie en hebben niets te zeggen over en niets te verwachten van hun regering.

Het zijn deze mensen die in opstand zijn gekomen. Mensen die de betekenis van mensenrechten in alle eenvoud begrijpen: dat je je als kleine boeren kunt organiseren om de overheid te vragen om het irrigatiewater waar je recht op hebt; dat je als alleenstaande vrouw het brood kunt verdienen voor je kinderen, zonder op de werkvloer seksueel lastig gevallen te worden; dat je op de bijstand van een advocaat kunt rekenen als je rechten geschonden worden; en dat je je vrij mag uitspreken en niet gemarteld wordt wanneer de politie je oppakt.

Alle hoop en aandacht moet nu uitgaan naar de vele kleinere en grotere organisaties die zich al jaren inzetten voor mensenrechten, voor vrouwenrechten, die proberen arbeiders te beschermen tegen corruptie en misbruik op de werkvloer. Dit maatschappelijk middenveld kan de basis vormen van een nieuw en vrij Egypte.

Of dit netwerk in Egypte op dit moment sterk genoeg is om leiderschap te tonen en het land door de chaos te loodsen naar een vrijere en stabiele toekomst, moet blijken. In elk geval is de fixatie in de media op de moslimbroeders als het enige mogelijke alternatief niet terecht. Deze organisaties hebben een besef van rechtvaardigheid gezaaid in een samenleving waar daarvoor eigenlijk geen ruimte was. En tijdens de demonstraties valt op hoe unaniem de demonstranten zijn in hun eisen: vrijheid, een regering die verantwoording aflegt, een einde aan corruptie.

Het Westen moet goed luisteren naar de roep om vrijheid. Met Egypte aan een financieel infuus hebben westerse landen alle mogelijkheid om het regime te doordringen van de noodzaak tot democratische veranderingen. Zij moeten Caïro ervan doen afzien om nog verder geweld of snode tactieken te gebruiken tegen vreedzame demonstranten. Luister naar de mensen in Caïro, Suez en alle andere steden die de afgelopen dagen traangas, rubber kogels en elektrische stokken hebben weerstaan. Het is tijd dat mensen hun waardigheid terugkrijgen en een stem krijgen in de verdeling van de politieke macht en welvaart.

De auteur is algemeen directeur van Oxfam Novib.