Wie het rijtjeshuis van José (34) binnenkomt, ziet in één oogopslag wat haar hobby’s zijn. In de volle, gezellige woonkamer staan een piano, orgel en een gitaar. Op tafel ligt een werkboek van de kunstacademie. De vijf kinderen -vier jongens (van negen en acht jaar en een tweeling van vijf) en een meisje van zeven- zijn naar school.

Na haar huwelijk breidde het gezin snel uit. In die begintijd stond José nog een paar dagen per week voor de klas, maar op een gegeven moment stopte ze om de kinderen alle aandacht te kunnen geven. Maar ruim vijf jaar geleden -een halfjaar na de geboorte van de tweeling- veranderde alles ingrijpend, door het plotselinge vertrek van nu haar ex-man.

„Er komt dan ineens ontzettend veel op je af. De scheiding, het zoeken van een huurhuis, je moet naar de bijstand en je hebt de zorg voor vijf kleine kinderen. Alleen had ik het niet gered, maar gelukkig springen mijn ouders, andere familieleden en vrienden bij. Goede sociale contacten zijn heel erg belangrijk.”

Het opbouwen van een nieuw bestaan was moeilijk. „Ik zat anderhalf jaar in de bijstand. Dat was een complete ramp. We moesten rondkomen van een minimumuitkering. Ik vond het echter nog erger dat ambtenaren van de bijstand van alles van je moesten weten.”

José besloot werk te zoeken. Ze kon een paar dagen per week terecht voor de klas, op de christelijke school in Kesteren. „Een andere moeder kwam voor de tweeling zorgen. Voor een crèche voelde ik niets. Een veilige situatie thuis is voor kinderen erg belangrijk.

De combinatie van de zorg voor het gezin en een baan vergt veel van je. Het begint al ’s ochtends als de kinderen naar school moeten. Wassen, aankleden, eten, en nog veel meer. Het is dan echt hectisch. Als de kinderen ’s middags uit school kwamen, probeerde ik thuis te zijn. Dat lukte in verband met leerlingenbesprekingen en vergaderingen niet altijd, maar ik moet zeggen dat ze op school goed rekening hielden met mijn situatie.

Als de kinderen thuiskomen, wil ik ze even alle aandacht kunnen geven. Ze moeten immers hun verhaal kwijt kunnen. Daarna gaan ze spelen. Ook ’s avonds na het eten ben ik er voor de kinderen. Je leest voor en helpt ze bij een spelletje. In het huishouden probeer ik zoveel mogelijk dingen te combineren. Als de kinderen na het eten onder de douche gaan, maak ik bijvoorbeeld boven schoon of doe ik de strijk.

Als je kinderen alleen moet opvoeden, komt er veel op je af. Ik dacht een tijdje dat ik vader en moeder tegelijk moest zijn, maar dat kan niet. Je kunt geen banden plakken, de auto wassen en tegelijkertijd ook de opvoeding en het huishouden doen. Je moet prioriteiten stellen. Dan lap ik de ramen bijvoorbeeld maar een keer minder.

Wel leer ik de kinderen al vroeg allerlei dingen zelf te doen, zoals stofzuigen, douchen, boodschappen doen en de vaatwasser leeghalen. We hebben daar duidelijke afspraken over gemaakt en daar houd ik consequent aan vast. Als ik een keer weg wil, passen mijn ouders of een paar meisjes uit de buurt op.”

Vorig jaar besloot José bij de locatie Kesteren van het Van Lodenstein College te solliciteren. „Voor de kinderen was dat beter. Als zij met verhalen van school kwamen, kende ik die als leerkracht al, zodat je ze niet meer fris kan benaderen. Je krijgt iets van: O ja, dat is zo.”

Op het Van Lodenstein College geeft José veertien uur per week -een halve weektaak- de vakken cultuur en kunstzinnige vorming, handvaardigheid en tekenen. Daarvoor volgt ze twee avonden per week een opleiding aan de kunstacademie in Zwolle. „De combinatie van gezin, werk en leren is heel zwaar. Je bent de hele dag bezig. Het is werk, werk en werk. Alleenstaande moeder zijn is topsport bedrijven.”

Het vijf jaar lang bijna dag en nacht bezig zijn, brak José twee maanden geleden op. Ze is nu met ziekteverlof. „Het is me even te veel geworden. Het lichaam wil niet meer wat de geest wil.” De gedreven vrouw wil echter niet zielig doen. „Zelfmedelijden is funest.” Daarom wil ze doorzetten. „Sommigen zeggen: „Je bent gek dat je een opleiding volgt”, maar ik zie het als een investering in de toekomst. Bovendien geldt dat als ik meer verdien in minder tijd, dat ik dan korter kan gaan werken voor hetzelfde geld. Zo heb ik meer tijd voor de kinderen.”

Ondanks alle zorgen zit José niet bij de pakken neer. „Ik heb heel goed contact met de kinderen en ook passie voor mijn beroep. Voorlopig heb ik even uitdaging genoeg.

In de afgelopen vijf jaar was het vaak worstelen en ploeteren, maar mijn stelregel is dat je moet doorgaan met doorgaan en zeker niet moet vergeten te genieten. Want ondanks de problemen geeft het leven mij ook heel veel plezier. Als je dan klein van jezelf en groot van God denkt, heb je een gemakkelijk leven. Er zijn wonderen gebeurd. Eten zijn we bijvoorbeeld nooit tekortgekomen. De Heere zorgt voor ons. Er was een deur dichtgegooid, maar Hij heeft weer een raam geopend.”

Dit is het zevende deel van een serie portretten over de veranderende positie van de vrouw in de gereformeerde gezindte