De rol van China op het wereldtoneel groeit. Niet alleen economisch, ook militair. De Volksrepubliek meet zich –met enig recht– steeds vaker de status van grootmacht aan. Het militair potentieel baart de VS en landen in de regio grote zorgen. Vorige week bracht de Chinese president Hu Jintao een staatsbezoek aan de VS. Met als belangrijk gesprekonderwerp de snelgroeiende Chinese defensie.

Enkele weken geleden onthulde China plannen voor de bouw van zes vliegdekschepen. Bovendien zou Peking een ballistische raket –”carrier killer”– hebben ontwikkeld om (Amerikaanse) vliegdekschepen op 3000 kilometer afstand te treffen. Het Volksbevrijdingsleger werkt verder in hoog tempo aan aanvalsonderzeeërs, luchtverdedigingssystemen, ruimtewapens en instrumenten voor een cyberoorlog.

De Amerikaanse admiraal Michael Mullen verklaarde twee weken geleden dat China het recht heeft om een leger naar eigen idee te ontwikkelen. „Wat ik alleen nog niet heb kunnen doorgronden, is het waarom van deze wapens. Veel ervan lijken specifiek op de VS gericht.”

De jongste onthulling is een gevechtsjager met stealthtechnologie. De Chengdu J-20 Powerful Dragon, een tweemotorig gevechtsvliegtuig van de vijfde generatie, is ontwikkeld door de Chengdu Aircraft Industry (CAC). De J-20 is een opvolger van de J-10, een kopie van de Israëlische Lavi.

Eind december onderging de straaljager –officieel nog aangeduid als J-XX– zijn eerste hogesnelheidstest op het CAC-vliegveld bij de stad Chengdu. Het toestel met de bijnaam Powerful Dragon (machtige draak) of Black Eagle (zwarte adelaar) maakte op 11 januari (11-1-11) zijn eerste vlucht. De matzwarte kist met stealthtechnologie gaf om 12.50.08 uur volgas, koos 8 seconden later het luchtruim voor een proefvlucht van 18 minuten.

China is nooit scheutig met informatie, laat staan over militaire producten. Officieel is er dan ook nog niets prijsgegeven over het nieuwe toestel. Luchtvaartdeskundigen moeten zich daarom baseren op beperkte gegevens en inschattingen.

Niet zeker is bijvoorbeeld of de J-20 al een echt prototype is of nog een experimenteel toestel. Analisten neigen naar een prototype, gezien de staat van afwerking van het vliegtuig. Verrast tonen ze zich door het hoogwaardige ontwerp. „De stealthvorm is zonder twijfel aanmerkelijk beter dan die van de Russische T-50-prototypes en ook beter dan die van de Joint Strike Fighter”, stelt Peter Goon van de onafhankelijke denktank Air Power Australia.

De Chinese stealthjager bevindt zich in gezelschap van de Amerikaanse F-22 Raptor en de Sukhoi T-50, een samenwerkingsproject van Rusland en India. De Chinees (23 meter) is bijna 4 meter langer dan de Amerikaan en de Rus.

De grotere omvang is waarschijnlijk te danken aan de Chinese wens om te beschikken over ruime, ingebouwde brandstoftanks en wapencompartimenten. Met een grote hoeveelheid brandstof én mogelijkheden voor bijtanken in de lucht kunnen J-20’s grote afstanden afleggen en mogelijk zelfs de uiterste westkust van de VS naderen.

De topsnelheid van de Chinese ‘draak’ ligt lager dan die van zijn Amerikaanse rivaal, die meer gericht is op het veroveren van overwicht in de lucht. De deltavleugels en de ver naar voren geplaatste kleine ‘vleugeltjes’ (canards) duiden er echter op dat de J-20 ook hoge snelheden kan bereiken, waarbij supersonisch vliegen met naverbranders (sneller dan Mach 1, 1188 km/u) niet is uitgesloten.

Opvallend is dat –volgens voorlopige schattingen– de kostprijs (75 tot 80 miljoen dollar) ongeveer de helft minder is dan Lockheed Martin vraagt voor zijn F-22 en driekwart minder dan het prijskaartje van de Sukhoi T-50. China kan echter beschikken over goedkope arbeidskrachten en ruime hoeveelheden hoogwaardige grondstoffen zoals titanium.

Rusland rekent op een lopendebandproductie vanaf 2015, China twee tot vier jaar later. Enige nuancering op zo’n snelle inzet is niet overbodig. Het eerste F-22-testvliegtuig vloog in 1990, maar was pas vijftien jaar later inzetbaar. De eerste testvlucht van de T-50, eind januari vorig jaar uitgevoerd, kwam drie jaar later dan gepland.

Chinezen en Russen wacht waarschijnlijk nog een lange doorontwikkeling. „Het kan nog wel tien jaar duren voordat de J-20 echt operationeel is”, relativeert het Amerikaanse International Assessment & Strategy Centre. Bovendien moet China zich –bij gebrek aan beter– behelpen met Russische straalmotoren.

Ook de moeizame ontwikkeling van de JSF geeft niet direct aanleiding tot groot optimisme over een spoedige ingebruikname voor Peking. „De korte tijd tussen roll-out en eerste testvlucht van de J-20 lijkt er echter op te wijzen”, zegt JSF-watcher Johan Boeder, „dat de Chinezen de zaak goed onder controle hebben. Hun geringe ervaring met ontwikkeling van straalmotoren kan wel eens een bottleneck zijn.”

De snelle ontwikkeling verrast westerse inlichtingendiensten dan ook. Gerekend was op een eerste vlucht in 2015 en een operationele inzet in 2025. Ondanks de modernisering van de Chinese krijgsmacht blijft de kloof met westerse mogendheden voorlopig groot. Dat Peking –mede dankzij effectieve spionage– bezig is met een snelle technologische opmars, staat vast.

Kat-en-muisspel met stealth

Stealthtechnologie zorgt ervoor dat vliegtuigen of schepen nauwelijks –of verminderd– zichtbaar zijn op vijandelijk radar.

Stealth, ontwikkeld als reactie op de uitvinding van radar, is gebaseerd op twee principes, legt Lucas van Ewijk, hoofd radar van TNO, uit. „Een speciale coating op de vliegtuighuid absorbeert de vijandelijke radarstralen. Tegelijk voorkomt een uitgekiende vormgeving dat vijandelijke radarstralen worden teruggekaatst naar hun radar.” Stealth heeft zijn nut ruimschoots bewezen. Westerse troepen zetten stealthvliegtuigen in bij de bevrijding van Koeweit in 1991, boven Kosovo in 1999 en bij de invasie in Irak in 2003. Slecht waarneembare vliegtuigen slaagden erin ‘ongezien’ doelen aan te vallen.

Vraag is hoe lang de voorsprong van stealth blijft bestaan. Door een koppeling van radarsystemen met datalinks, aangevuld met infrarooddetectie, zou volgens critici tegen relatief geringe kosten een effectieve elektronische verdedigingsketen kunnen worden aangelegd. „Wereldwijd wordt een voortdurend spel gespeeld, waarbij de ene partij stealth verbetert, de andere partij radar.” De TNO-specialist verwacht dat het steekspel voorlopig onverminderd doorgaat.