De Vereniging GastOuderBranche luidde recent de noodklok over het gevaar dat kinderen en gastouders kunnen lopen door publicatie van hun gegevens op internet. Deze zijn tegen de wil van veel gastouders publiek geworden. Het ministerie van Sociale Zaken denkt intussen na over een oplossing.

In het voorjaar van 2010 verwachtten Annet Flier en haar echtgenoot, Johan, opnieuw gezinsuitbreiding. De Renswoudense kreeg haar baby bijna tegelijk met een collega van Johan. „Zij en haar man waren net naar Veenendaal verhuisd en hadden nog weinig contacten. Ze wilde graag twee dagen blijven werken. Toen zei ik tegen haar: Breng je baby maar hier. Onze beide andere kinderen, van inmiddels 4 en 7 jaar, vonden het leuk en mijn man vond het prima.”

Om voor het bevriende echtpaar mogelijk te maken dat het kinderopvangtoeslag zou krijgen, besloot Flier officieel gastouder te worden. „De vraagouder (de ouder die kinderopvang zoekt, GW) kende het christelijke bemiddelingsbureau Korelon en we hebben besloten ons daar allebei aan te melden.”

Achteraf gezien heeft ze er een beetje spijt van dat ze die stap heeft gezet. „De papieren rompslomp in het begin was erg groot.”

Zo moest zowel Annet Flier als haar man een Verklaring Omtrent het Gedrag aanvragen. Een verklaring dat Johan tijdens de oppasuren niet thuis was, bleek niet afdoende. Annet zelf bezat nog wel een geldige verklaring als onderwijskracht, maar die gold niet voor het gastouderschap. „Ik moest zelf uitzoeken waarom. Na veel speurwerk kwam ik erachter dat dit zo is geregeld omdat er in het onderwijs meer sociale controle is dan bij gastouderopvang.”

Ook moest ze een EHBO-diploma halen. „Net als de Verklaring Omtrent het Gedrag vind ik dit een redelijke eis. Het kostte me vier avonden. Een bewijs van pedagogisch inzicht hoefde ik vanwege m’n pabodiploma niet te halen.”

Het huis in Renswoude werd onderworpen aan een risico-inventarisatie. „We hadden vanwege onze eigen kinderen al plaatjes op de stopcontacten en zouden voor onze eigen baby nog een traphekje aanschaffen en monteren. Verder moest ik de WC-Eend, die ik altijd naast het toilet had staan, op een veilige plek zetten en knoopjes leggen in de koordjes van de rolgordijnen. Dat was alles.”

Wel gingen de kosten voor de baat uit. „De Verklaring Omtrent het Gedrag kostte ons ruim 60 euro. Al met al gingen dit soort investeringen én de rompslomp wel ten koste van het oppasplezier dat ik hoopte te hebben.”

Johans collega beviel in februari van Thirza, de roepnaam die Johan en Annet ook hadden bedacht voor een eventuele dochter. Toen Annet drie weken later beviel van een meisje, ging deze ook zo heten, zij het met een s. Na de meivakantie werd Annet Flier gastouder van Thirza, twee dagen in de week.

Flier moet er even tussenuit om haar eigen Thirsa op bed te leggen. Twintig minuten later is Thirza aan de beurt. „Jij bent moe, hè”, zegt ze tegen de baby als ze met haar naar boven loopt.

Begin dit jaar werd Flier geconfronteerd met het feit dat haar naam-, adres- en telefoongegevens in het openbare Landelijk Register Kinderopvang op internet staan. „Ik vind dat niet prettig. Ik moet nog een onverwacht controlebezoek van de GGD krijgen. Mensen kunnen zich voordoen als GGD’er.”

Dat controleurs zich moeten identificeren voor binnenkomst, is voor Flier een wassen neus. „Met dat soort pasjes is simpel fraude te plegen.” Sinds de publicatie van haar gegevens op internet krijgt de Renswoudense aanbiedingen om voor andere gastouderbureaus te werken. Dat vindt ze niet erg. „Ik doe er niets mee.”

Haar hoofdbezwaar wordt gedeeld door de Vereniging GastOuderBranche (VGOB). Deze bond twee weken geleden de strijd aan tegen de publicatie van adres- en telefoonnummers van ongeveer 50.000 gastouders op internet. De overheid besloot daartoe om kinderopvang toegankelijk te maken.

Als belangrijkste probleem ziet de brancheorganisatie dat de veiligheid van gastmoeders en kinderen in gevaar kan komen. Zij zijn vaak alleen thuis met de kinderen en zijn door de publicatie kwetsbaar geworden. „Een gastouder van een van onze leden is doodsbang dat haar ex-echtgenoot via dit register erachter komt waar zij inmiddels woont”, zegt Hanke Nas, secretaris van de VGOB. De vrouw werd tijdens haar huwelijk door haar man mishandeld.

Ook kan Nas zich voorstellen dat ouders die uit de ouderlijke macht zijn ontzet via het nu openbare landelijke register op zoek gaan naar hun kind(eren). „De veiligheid van de kinderen en de gastouders loopt gevaar. De VGOB wil tegen de politiek zeggen: Wacht niet tot het te laat is.”

Daarnaast is volgens de organisatie de privacy van de gastouders in het geding. Nas: „Voor sommige ouders is dat een principe. Daar kan ik me wel iets bij voorstellen. Een bezwaar is ook dat gastouders veel reclame in huis krijgen. In welke branche gebeurt het dat het gehele klantenbestand openbaar is? Tijdens de inschrijving bij de Kamer van Koophandel kun je aangeven of je wel of geen reclame wilt ontvangen.”

De politiek reageerde inmiddels. D66-Kamerlid Koşer Kaya stelde in Kamervragen voor om de adresgegevens van gastouders van internet te halen, tenzij die uitdrukkelijk toestemming voor publicatie hebben gegeven.

Haar CDA-collega Van Hijum gaat iets minder ver en nam in zijn Kamervragen het pleidooi van de VGOB over om een soort BIG-register, zoals voor verpleegkundigen, in te stellen. Daarin worden alleen de naam, woonplaats en een registratienummer opgenomen.

Een woordvoerder van het ministerie van Sociale Zaken zegt geen inhoudelijke reactie te kunnen geven zolang de Kamervragen niet zijn beantwoord. Nas van de VGOB acht de kans hoog dat de adressen worden geschrapt. „De misbruikzaak in Amsterdam heeft duidelijk gemaakt dat de veiligheid van het kind voor alles moet gaan.”

Annet Flier zegt ondertussen dat door dit soort sores haar plezier in het oppassen wel vermindert. „Ik zou die energie graag steken in de relatie met het oppaskind. Achteraf gezien had ik liever zonder het officiële gastouderschap op haar gepast.”

„Aanscherping wet te snel ingevoerd”

De per 1 januari 2010 ingevoerde Wet kinderopvang heeft aangescherpte eisen voor de gastouderopvang, de oppas aan huis.

De invoering ervan is veel te snel gegaan, vindt Hanke Nas van de brancheorganisatie VGOB. De publicatie van privégegevens van gastouders (zie hoofdverhaal) is één bezwaar. De recente vraag van de Belastingdienst aan de zogenoemde vraagouders om voor 28 januari het registratienummer van de gastouders op te geven is een ander voorbeeld. „Je kunt maar één nummer invullen, terwijl sommige kinderen naar meerdere gastouders gaan of ook naar een kinderdagopvang. Welk nummer moeten hun ouders dan opgeven?”

Ook zijn de gastouders niet consequent geregistreerd. „De een staat met haar meisjesnaam in de lijst, een ander met haar mansnaam, een volgende met de naam van haar bedrijf. Ook staat bij de een wel een telefoonnummer of mailadres vermeld en bij de ander niet.”

Volgens Nas is er veel overheidsgeld verspild bij de intake van de gastouders. „Kraamverzorgsters mochten geen gastouder zijn omdat er op hun diploma geen ”verzorgende, kraamzorg”, maar ”kraamverzorgende” stond. De diploma’s van helpenden zorg en welzijn van 2008 waren niet geldig.”

Ze wijst op de ophef die ontstond over een Almelose vrouw met het diploma van hbo-kinderopvang die een mbo-studie kinderopvang op niveau 2 moest gaan doen omdat ze niet aan de eisen voldeed. „Voor elk beroep geldt deze zogeheten gelijkstelling in verband met gelijkwaardige opleidingen, behalve voor gastouders.”