De VS werden vorig jaar geconfronteerd met een aanzienlijk assertiever China dat zich minder bereid toonde tot samenwerking. Tal van wrijvingen waren er het afgelopen jaar: China’s passieve opstelling tegenover Noord-Korea, het agressieve optreden van China in de regionale wateren dat buurlanden als Japan schrik aanjoeg. De frictie rond de kunstmatig laag gehouden waarde van de Chinese munt ging onverminderd door, en dan was er nog China’s felle reactie na de toekenning van de Nobelprijs voor de vrede aan een Chinese dissident.

De diepere oorzaak hiervan is de geleidelijke verschuiving van het machtsevenwicht ván de VS naar China. In 1992 was de Chinese economie nog 7 procent van die van de Amerikaanse; vandaag de dag is die rond de 40 procent. Dat heeft gevolgen voor de kijk van de een op de ander: in China spreekt men van „de Amerikaanse neergang” en van „de opkomst van China”, met een assertiever gedrag als gevolg.

In de VS overheerst vrees –voor Chinese bedoelingen– en misschien ook wel frustratie – over eigen achterblijven. De VS zagen China als assertief en zelfs agressief; Peking betichtte op zijn beurt de VS ervan in de eigen achtertuin –de Aziatische regio– landen voor zich te winnen om zo een anti-Chinees bondgenootschap te smeden. Chinezen hebben het over „de terugkeer van Obama in Azië”, en dat zou enkel zijn bedoeld om de opmars van China te dwarsbomen.

Intussen zou de werkelijkheid wel eens anders kunnen zijn: dat ook China er belang bij heeft dat de VS in de regio blijven. Buurlanden zijn immers bevreesd voor de Chinese escapades en willen de VS graag aan hun zijde houden. Verder zou het de Chinezen dwingen tot gematigder optreden in hun eigen achtertuin.

Effectieve samenwerking van ’s werelds grootmachten is hard nodig bij de aanpak van regionale en wereldwijde problemen. Dat vereist dan wel gezamenlijke belangen en vooral wederzijds vertrouwen. Die gezamenlijke belangen op mondiaal gebied zijn er wel bij de VS en China; het ontbreekt vooral aan wederzijds vertrouwen.

De topontmoeting van deze week staat dan ook volledig in het teken van het managen van deze machtsverschuiving en het vergroten van wederzijds vertrouwen. Aan beide kanten zal worden gepoogd de relatie in een beter daglicht te plaatsen. Er is wel gesproken over „het resetten van de relatie.”

President Hu Jintao ziet een stabiele relatie met de VS als fundamenteel voor datgene waar hij op uit is: de opbouw van een welvarende en harmonieuze samenleving. China heeft er belang bij om de geleden imagoschade van vorig jaar te repareren. Het imago van China wil hij ook onder Amerikanen verbeteren. Niet voor niets gaat Hu dezer dagen naar een Chinese autofabriek in Detroit: wie zei er dat China banen uit de VS weghaalt? Onverminderde groei van de economie heeft de hoogste prioriteit, omdat dat sociale onrust voorkomt en daarmee de macht van de partij versterkt.

Maar: dit is Hu’s laatste staatsbezoek aan de VS; hij treedt in 2012 af en draagt dan de macht over aan Xi Jinping. Om zijn politieke erfenis veilig te stellen zal Hu er alles aan doen om voor de internationale media de relatie met de VS in een vreedzamer vaarwater te brengen. Vanwege zijn aanstaande vertrek is Hu wel aangeschoten wild en zal hij dus weinig blijvends aan wezenlijke verbeteringen kunnen toezeggen. Deze top gaat de structurele problemen die er tussen de VS en China bestaan niet wezenlijk veranderen.

Wederzijds vertrouwen in een tijd van machtsverschuivingen is bepaald niet vanzelfsprekend en al helemaal niet in het geval van China, omdat dit land met zijn eenpartijregering en nogal duistere invloed van de strijdkrachten op de politiek tamelijk ondoorzichtig is. Juist in deze tijd van wederzijdse afhankelijkheid en gedeelde verantwoordelijkheden is het extra ongelukkig dat deze machtsverschuiving gepaard gaat met wantrouwen tussen de VS en China.

Dit wantrouwen wordt extra uitvergroot in de Stille Oceaan, waar de VS en China elkaar behoorlijk in de weg zitten en zullen blijven zitten. De Belgische Chinakenner Jonathan Holslag sprak deze week van het ”Pacific Dilemma”. Vooral op militair-strategisch gebied houden de VS en China in deze gedeelde regio grote onderlinge verschillen, vanwege tegenstrijdige belangen en prioriteiten. De Amerikaanse steun aan Taiwan, dat door Peking nog altijd wordt gezien als een afvallige provincie, is daarvan slechts één voorbeeld. Als ze niet kunnen worden opgelost, is het des te belangrijker om verschillen goed te managen, stelde deze week dr. Jingdong Yuan uit Australië in een analyse over de verhoudingen tussen China en de VS.