De mensen van het oude en vertrouwde verwijten gezagsdragers al snel te weinig leiderschap te tonen, te willekeurig te opereren of niet integer te zijn. Daar waar sprake is van grote handelingsverlegenheid hebben ze gelijk. Wie als korpschef of minister denkt de veiligheid op straat te vergroten met bonnenquota, prestatieafspraken en surrogaatveldwachters zaagt de poten onder het gezag vandaan. Dat voedt het onbehagen anno 2011.

Politiecommissaris Jaco van Hoorn schreef vorig jaar een bijzonder interessant boek, ”Sturen op vertrouwen”, over goed leidinggeven aan goed politiewerk. „Van de politie kan nooit worden verwacht dat zij maatschappijculturele ontwikkelingen keert, hoe graag sommigen dat, bijvoorbeeld met een eenzijdig pleidooi voor ”keihard optreden”, ook willen doen geloven. De politie kan er hoogstens voor zorgen dat maatschappelijke ontwikkelingen niet ontsporen. Opvattingen over de politie zijn reflecties op de samenleving als geheel. Kritiek op de politie is in zeker opzicht kritiek op de samenleving.”

Vervolgens doet Van Hoorn de aanbeveling dat het bevoegd gezag en de politiek die dit bestuur controleert, stoppen met te spreken over ”de” politie en het uitsluitend nog heeft over ”onze” politie. „De waarborg voor een goed opererend politieapparaat ligt dus niet in verticale verantwoording en dus niet bij de politiek, maar in horizontale verantwoording. De beoordeling van goed politiewerk ligt dus in de samenleving zelf.”

Hier lees ik de resonans van een hedendaags improvisator. Iemand die buiten de gevestigde kaders heeft leren denken en zijn tijd ver vooruit is. De politie onder een gekozen burgerbestuur, met als uiterste bevoegdheid de korpschef te ontslaan. Ik mag dat wel, omdat ik zeker weet dat die politieman of -vrouw dan weer tijd krijgt om eer van zijn werk te krijgen en vakmanschap aan de dag te leggen.

Als we willen werken aan vertrouwen, moeten we ons volgens Van Hoorn richten op ontmoetingen tussen politiemensen en burgers. Gericht zijn op je vak. Inspiratie en bezieling haal je niet uit protocollen en dwingende processen, hoe handig die ook zijn. De kwaliteit van goed politiewerk zit in vakmanschap, in inschattingsvermogen, overzicht, anticipatievermogen, empathie, de goede toon weten te vinden, doorpakken, moed, rust uitstralen, overwicht, vertrouwen op je intuïtie, het vermogen tot samenwerken en blijven nadenken.

De politie moet weer leren te improviseren. Ze moet een organisatie van doeners worden. Als de tijd die wordt besteed aan overleg, vergaderen, afstemming, administratie en andere bezigheden dus niet wordt besteed aan het vakmanschap, dan is dat een vruchtbare voedingsbodem voor onbehagen.

Wat mij ongerust maakt is de ”greep naar de macht” van Den Haag op de politie. Als die bedoeld is om de stupiditeit uit de wirwar van ict, wagenpark en vastgoed op te heffen, stemt dat enigszins gerust. Maar de improvisatiemaatschappij schreeuwt om vakmanschap en niet om een stem uit een telefooncentrale die meldt dat het bureau alleen tijdens kantooruren is geopend. We hebben helden nodig die waken over de openbare orde en die de strijd met het kwaad aangaan. Dat is pas een geruststellende gedachte. Ze zijn er nog wel, zij het als wolkjes als een mensenhand zo groot.

De auteur is werkzaam bij Grant Thornton Forensic & Investigation Services BV te Rotterdam. Reageren aan scribent? nietbijbroodalleen@refdag.nl