Het collectieve geheugen van het dorp aan het IJsselmeer was gisteren terug bij het prille uur van 1 januari 2001. Een bos sterretjes, een vonk - en café De Hemel stond in lichterlaaie. De brand kostte aan veertien jongeren het leven. Bijna 200 raakten gewond. Een dorp voor generaties getekend door een fatale nieuwjaarsnacht.

Terwijl aan de overkant van het water in Marken talloze kleuren de lucht in werden geschoten, was het stil aan de dijk in Volendam. Na 00.00 uur verzamelden groepjes jongeren zich voor café De Hemel. Een jaar geleden wensten zij hier elkaar het allerbeste toe. Het werd het allerslechtste.

Veel jongeren hadden het gistermorgen moeilijk met de herinnering aan de cafébrand van precies een jaar geleden. Ze lieten hun tranen de vrije loop, anderen leden in stilte. Het meest besproken café oogt als een jaar geleden. De korte, maar hevige brand liet het pand vrijwel geheel intact. Hoe anders was dat voor de bezoekers. In de nieuwjaarsnacht keken door brandwonden getekende slachtoffers vol ongeloof naar de plek waar een jaar geleden hun leven voorgoed veranderde.

Verderop, op de begraafplaats van de Vincentiuskerk, liggen zij die de brand niet overleefden. De veertien graven staan in de nieuwjaarsnacht letterlijk en figuurlijk in de schijnwerpers. Op deze laatste rustplaats is het deze nacht zelden rustig. Een haag van mensen verzamelt zich in het eerste uur van 2002 om de graven. Familieleden, vrienden, Volendammers. De hechte gemeenschap die het dorp kenmerkt, wordt zichtbaar op de begraafplaats. Jongens die zich onder toeziend oog van televisiecamera’s op de dijk nog goed hielden, vallen elkaar bij de kerk in de armen. De graven worden bedolven onder de bloemen.

In de Vincentiuskerk wordt een nachtwake gehouden voor de slachtoffers. Foto’s voor in de kerk tonen lachende gezichten van veertien jongens en meisjes. Vrolijk gingen zij vorig jaar het nieuwe jaar in, maar hun nieuwe jaar duurde kort.

Voor de rest van Volendam sleepte 2001 zich voort. Een jaar dat begon met meer begrafenissen dan ooit. Een jaar waarin gewonden maanden in het ziekenhuis lagen en vochten voor hun leven. Rapporten over de oorzaak van de brand. Een burgemeester die aftrad en het begin van een rechtszaak tegen de gemeente Edam-Volendam en café-eigenaar Veerman.

Oudejaarsavond stond Volendam tijdens een herdenkingsdienst stil bij het afgelopen jaar. „Volendam moet zich ontworstelen aan de greep waarin de ramp ons houdt”, zei burgemeester H. Bulte. Voor veel Volendammers is het een jaar na de cafébrand nog altijd moeilijk om de draad weer op te pakken. Bulte sprak zijn bewondering uit voor veel jongeren wie dat ondanks alles lukt. „Zij pakken het leven weer op en zijn een inspiratiebron voor anderen.”

Op nieuwjaarsdag zal Volendam nog stilstaan bij de slachtoffers die een jaar geleden vielen. ’s Morgens opnieuw een herdenkingsdienst en ’s middags een bijeenkomst in de plaatselijke sporthal, door jongeren georganiseerd. Dan gaan ook de cafés weer open die oudejaarsavond en -nacht gesloten bleven.

De getroffenen bedankten maandagavond alle mensen van over de hele wereld die steun betuigden aan Volendam, maar vroegen tegelijk om begrip en geduld. Ze pakken het leven stukje bij beetje weer op, maar de jaarwisseling zal nooit meer een feest zijn.