Het is nergens voor nodig om in Zuid-Frankrijk op zoek te gaan naar cultuur, want die komt voortdurend op je af. Wie het middeleeuwse dorpje Les Baux-de-Provence bezoekt, heeft ongetwijfeld daarvoor door het nabij gelegen Arles gedwaald en plekken bezocht die Vincent van Gogh in zware toetsen op het doek penseelde.

Les Baux, wat in het Provençaals ”steile hellingen” betekent, ligt op een van de laatste uitlopers van het Alpilles-massief. Het is dan ook een vestingstadje dat, net als de het indrukwekkende theater van Arles en de daar door Gauguin en Van Gogh geschilderde Alyscamps, herinnert aan zes eeuwen Romeinse bezetting.

Buiten het seizoen heb je minder kans op mooi weer, dat is waar. Maar je hebt om te beginnen het middeleeuwse dorpje Les Baux-de-Provence voor jezelf. „’s Zomers kun je hier over de hoofden lopen, dan komen er gemiddeld 1000 toeristen per dag”, zegt Myrna Munoz, diep in haar jas weggedoken. De schrale wind die over de vlakte waait, zorgt voor een heldere lucht en een schitterende uitzicht. Myrna wijst op de laagvlakte van La Crau en de Camargue. „In dit grootste dieren- en plantenreservaat van Frankrijk broeden onder andere flamingo’s en zilverreigers.”

Markies
In Les Baux heerst stilte. Het schilderachtige 16e-eeuwse stadhuis wordt voornamelijk gebruikt om er te trouwen. „In het dorp wonen en werken niet meer dan twintig mensen. De winkels met kunstnijverheid en de kunstgalerieën doen het goed ’s zomers”, vertelt Myrna. Ze vallen vergeleken bij de schoonheid van het vestingstadje een tikje uit de toon, net als de moderne glas-in-loodramen die Albert van Monaco, markies van Les Baux, aan het oorspronkelijk protestantse kerkje schonk. De deuren staan open, twee dorpshonden nemen hun kans waar en schieten naar binnen.

Het is interessant om je te laten onderdompelen in de geschiedenis van het boven het dorp uittorende kasteel en je in een van de eeuwen wanen waarin de heren van Baux dit gebied regeerden. Je kon je dan wel achter dikke vestingmuren verschansen, maar binnen boden donkere kamers ijzige kou en weinig comfort. Hooguit vrolijkte de komst van een troubadour het leven wat op. De gereconstrueerde schandpaal, waaraan veroordeelden met hoofd en polsen werden vastgesnoerd en de op middeleeuwse tekeningen gebaseerde katapult, die projectielen kan schieten van 100 kilo, wakkeren het verlangen aan om snel terug te keren naar het heden.

Om Aix-en-Provence wil je niet heen als je in het zuiden bent. In deze stad met prachtige pleintjes en eeuwenoude platanen speelt het leven zich voornamelijk op straat af. Bij een temperatuur die Nederlanders naar binnendrijft, speelt een groepje mannen gemoedelijk jeu de boule en zitten bejaarden op bankjes toe te kijken. Zelfs de terrassen zijn bezet. De gasten worden gewoon extra verwarmd en neergelaten zonneschermen houden de wind tegen.

Wortels
In de olijfgaarden rondom Aix-en-Provence werd vorig jaar 130 ton olijven geoogst. Hier houdt men de olijfboom voor onsterfelijk. In atelier Grain d’Olive maken Martine en Michel Bossière van de ondergrondse wortels van oude olijfbomen vijzels, lampenvoeten, schalen, objecten en tal van kleine voorwerpen. „Het hout bepaalt zelf wat het wordt”, zegt Michel, terwijl hij machinaal, maar omzichtig het hout schuurt. Met respect voor de natuurlijke vormen maken Martine en hij van het gevlamde hout de meest prachtige voorwerpen.

„Toeristen komen hier ook”, zeg Martine. „Maar we werken vooral voor de lokale bevolking. Ze houden van de olijfbomen en waarderen dat wij de wortels van gerooide bomen een nieuw leven geven. Die wortels zoeken we meestal zelf of we halen ze bij de molens. Hoe ouder de boom, hoe meer vlammen en patronen.”

Even buiten Montpellier is Château de Flaugergues een aantrekkelijk oord, waar de kasteelheer zelf, Henri de Colbert, bezoekers rondleidt. Zijn in Italiaans stijl opgetrokken paleisje was ooit het buitenverblijf van iemand die ’s lands nationale financiën regelde en ervoor zorgde dat hij in ieder geval zelf niets tekort kwam. De strak vormgegeven tuin, met aan weerszijden cipressen, verhoogt de charme van het huis. „De tuin is 200 jaar oud en naar Iranees ontwerp. De bijna wiskundige vormen passen perfect bij het huis. In de 19e eeuw kwamen de meeste planten overigens via Amsterdam”, zegt de kasteelheer met een knipoog.

Indrukwekkend is het arboretum, waar de bijna gerestaureerde oranjerie binnenkort weer dienst kan doen. Hier is een overdaad aan uitheemse boomsoorten, die de kasteelheer zonder moeite bij de Latijnse namen kent.

Rembrandt
Henri de Colbert geeft toe dat het in deze tijd niet gemakkelijk is een dergelijk bezit te onderhouden. Vandaar de rondleidingen, de wijnproeverijen waar gasten zijn wijnen kunnen proeven kopen. Zijn Cuvée Sommèliere was in 2000 goed voor een gouden medaille en ligt zo rond op de tong dat we de verleiding van een fles niet kunnen weerstaan.

Het is zeer de moeite waard om het buiten te bezichtigen. De meeste vertrekken zijn nog authentiek ingericht. Colbert wijst in een van de gangen achteloos een ets van Rembrandt aan. Het kunstwerk hangt zo voor het grijpen, dat je de echtheid ervan meteen betwijfelt. In ieder geval authentiek is de kurk waarmee het emaillen bad op leeuwenpootjes nog steeds wordt afgesloten en waar, volgens de kasteelheer, de bewoners nog altijd in baden.

Na de stilte in het kasteel moet je wennen aan de drukte in Montpellier, waar veel eenrichtingverkeer ervoor zorgt dat je zonder plattegrond uren rond het centrum rijdt. De dynamische stad herbergt alleen al 65.000 studenten en groeit in razend tempo. De jonge wijk Antigone beslaat 40 hectare en is een van de grootste nieuwbouwprojecten in Europa. Toen men eraan begon, was de grond gratis. In vroeger eeuwen wilde men hier vanwege de steeds terugkerende overstromingen namelijk niet wonen. Nu ligt op 6 kilometer van de kust een schitterende stad met ontelbare architectonische hoogstandjes, die naadloos aansluiten bij het oorspronkelijke middeleeuwse centrum. Montpellier is dermate populair dat Parijzenaren er hun hand niet voor omdraaien om een paar honderd kilometer met de Thalys af te leggen voor een ’avondje opera’.

Het is wel duidelijk dat je Zuid-Frankrijk niet in een dag of wat kunt ’doen’. Naarmate je gecharmeerd raakt van zowel het klimaat als de cultuur begrijp je waarom men vroeger hele winters in het zuiden doorbracht. Is het niet mogelijk om er ook zo’n lange periode te blijven, dan vertrek je in ieder geval met de wens er snel terug te keren.

Meer informatie: Maison de la France, 0900-1122332 (50 cent p/m), www.franceguide.com of www.flaugergues.com.