In Nederland geldt in het algemeen het principe ”de vervuiler betaalt”. Elders in Europa is dat lang niet overal het geval. De discussie om de voorschriften op dit punt aan te scherpen, sleept zich al zo’n tien jaar lang voort. Thans lijkt er dan toch schot in de zaak te komen.

Binnen het EP, dat op het bewuste beleidsterrein over medebeslissingsrecht beschikt, bleken de meningen sterk verdeeld. Dat leidde tot een dikke stapel amendementen op het door de VVD’er Manders opgestelde rapport dat een beoordeling bevatte van het door de Europese Commissie ingediende ontwerp.

Afgevaardigden uit de christen-democratische fractie bepleitten bijvoorbeeld kernenergie buiten de regeling te houden. Socialisten, liberalen en groenen zorgden er echter voor dat aanwijzingen voor de afhandeling van ongevallen op dat gebied toch zijn opgenomen en wel voor de situatie dat een multilateraal verdrag daarin niet voorziet.

Dit laatste geldt ook voor vervuiling van de zee. Binnen het kader van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) ligt al het een en ander vast omtrent de aansprakelijkheid in die sfeer. Die gaat in de EU omhoog van 50 miljoen naar 1 miljard euro. De VS hebben, met de ervaring van de ramp met de Exxon Valdez in Alaska in het achterhoofd, de verzekering voor supertankers in hun wateren al opgetrokken tot 8 miljard euro.

Het Parlement in Straatsburg bepaalde verder dat boeren niet kunnen worden afgerekend op milieuschade. Er gingen ook stemmen op om bedrijven te vrijwaren bij activiteiten waarvan niemand in het verleden kon inschatten hoezeer de natuur eronder zou lijden. Schade door handelingen waarvoor een onderneming een vergunning van de overheid heeft, zou eveneens uitgesloten dienen te zijn.

Manders wilde echter een hardere aanpak, en kreeg die uiteindelijk ook. Wat het EP betreft zullen de stand van de wetenschap en vergunningen voor de rechter weliswaar verzachtende omstandigheden, maar niet automatisch een uitzondering zijn.

Milieuorganisaties en dierenbeschermers reageren opgelucht hierop. Volgens Greenpeace brengt dit de EU-wijde toepassing van ”de vervuiler betaalt” dichterbij. De vervuilers in plaats van de belastingbetalers draaien straks op voor schoonmaakkosten.

Voorts staat het EP erop dat bedrijven in de toekomst een verzekering afsluiten voor als zij zich geconfronteerd zien met een claim. Deze verplichting treedt pas na verloop van tijd in werking. Vooralsnog zijn er namelijk niet of nauwelijks zulke assurantieproducten op de markt. Verzekeraars wensen eerst meer inzicht te verwerven in de omvang van de risico’s. Voor het gebruik van onder andere olie en chemicaliën is besloten tot een uitsteltermijn van drie jaar.

Het voorstel gaat nu naar de ministers van de lidstaten. Die praten er op 13 juni met elkaar in een eerste ronde over. Als zij eenmaal een akkoord hebben bereikt, volgt een tweede lezing in het Parlement. Dan is er een grotere meerderheid nodig dan bij de stemming van gisteren.