De beelden na de oudejaarsnacht spreken voor zich. Uiteengereten brievenbussen, speeltoestellen, vuilnisbakken en ander in brand gestoken straatmeubilair ontsieren op sommige plaatsen het straatbeeld. En niet te vergeten de nachtelijke veldslagen waarbij leden van de mobiele eenheid (ME) hun oudejaarsnacht in de huiselijke kring moeten opofferen om in sommige dorpen of steden rellende jeugd in toom te houden? De vernielingen in het publieke domein kosten vooral de gemeenten veel geld. En dus de burger (zie kader).

De gemeente Neder-Betuwe probeert een nieuwe escalatie van de situatie te voorkomen. Vorig jaar konden brandweerlieden een groot illegaal vreugdevuur in het centrum van Opheusden niet blussen omdat zo’n honderd jongeren hen bekogelden met zwaar vuurwerk. De ME kon niet assisteren, want hij was in allerijl ingezet bij rellen in de Culemborgse wijk Terweijde.

Burgemeester Veerhoek zegt desgevraagd dat de politiemacht in de regio goed verdeeld is en dat er voldoende agenten beschikbaar zijn. „Als echter de situatie in omliggende gemeenten, zoals vorig jaar in Culemborg, opnieuw uit de hand loopt, kan het zijn dat ik geen ME’ers tot mijn beschikking heb. Dat zou een probleem kunnen zijn. Ik kan de brandweerlieden alleen een vuur laten blussen als ze dat veilig kunnen doen en niet onthaald worden op zwaar vuurwerk.”

Veerhoek zet geen grote politiemacht neer op het beruchte kruispunt in het dorp. „Dat lokt reacties uit. We gaan de jeugd niet uitdagen, ook al ligt de kern van het probleem bij hun gedrag. Ik verwacht van ouders dat ze hun kroost erop wijzen zich te gedragen. Zoonlief die gedurende de avond al de nodige alcohol op heeft, moeten ze niet de straat op laten gaan.”

De burgemeester zegt in gesprek te zijn met jongeren in onder meer Opheusden en Dodewaard om nieuwe escalaties te voorkomen. Zo’n twee weken geleden sprak Veerhoek op een avond over de komende jaarwisseling die was georganiseerd door de SGP-jongeren. Een brandweerman en SGP-fractievoorzitter C. van Tuijl waren ook spreker. De SGP’er is teleurgesteld dat de avond niet helemaal bracht wat ervan was verwacht. „Het was gezellig, maar de jeugd die er zat, was erg jong. De echte doelgroep die tijdens de nieuwjaarsnacht op straat hangt, was er niet. Die hebben we niet bereikt.”

Overigens gaat het volgens Van Tuijl slechts om „een paar raddraaiers.” Hij ontkent niet dat ook de kerkelijke jeugd meedoet aan vernielingen en het gooien van vuurwerk naar hulpverleners. „Het is echter een beperkte groep. Ouders van die jongeren moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Niet alleen als hun kind thuis is, maar ook als het op straat is. Veel ouders weten op zo’n avond niet eens waar hun kroost uithangt.”

In Moerkapelle liep de situatie tijdens de afgelopen jaarwisseling opnieuw uit de hand. Jongeren waren ontevreden over de alternatieve plek die hun door de gemeente was aangewezen om een vreugdevuur te stoken. De ME moest in actie komen tegen een groep jongeren die de politie bekogelde met flesjes en vuurwerk.

Toenmalig waarnemend burgemeester Bonthuis uitte na de jaarwisseling zijn woedde over de ongeregeldheden in deze krant: „Zestig politiemensen en hulpverleners waren die avond niet thuis of in het gezin. Dat vind ik buiten alle proporties.”

Hoewel hij de rellen niet goed wil praten, kan CU/SGP-raadslid en inwoner van Moerkapelle D. Bac zich wel voorstellen dat de situatie vorig jaar escaleerde. „De dorpsbewoners willen een vreugdevuur op een traditionele plek in het centrum. Door nieuwbouw moest het vreugdevuur elders worden gestookt. Die locatie viel bij de jongeren niet in goede aarde. Voor de komende jaarwisseling is een andere, naar mijn idee betere plek aangewezen.”

Om de sfeer in de nieuwjaarsnacht goed te houden, pleit Bac ervoor dat de politie zich op de achtergrond houdt. „Geen ME-busjes, geen machtsvertoon. De jeugd provoceert net zolang totdat de politie uiteindelijk charges moet uitvoeren, met alle gevolgen van dien.”

Zijn collega-raadslid J. Hordijk (VVD) vindt het verhaal van provocatie onzin. „We moeten af van het gedrag van jongeren dat ze, zodra ze een agent zien, de drang krijgen hem of haar aan te vallen. De politie moet in staat zijn om in te grijpen als het fout gaat, en daar hoort een complete uitrusting bij. Het is van een bedenkelijk niveau als altijd maar naar de politie wordt gewezen als zou die jongeren uitlokken. Bac zou toch beter moeten weten. De jeugd heeft zich gewoon overeenkomstig algemeen geaccepteerde de normen en waarden te gedragen.”

Bac vindt de uitspraak van Hordijk „typerend voor een raadslid dat voor het eerst de jaarwisseling meemaakt in de dit jaar gevormde gemeente Zuidplas.” Volgens Bac ligt het inderdaad voor de hand om te zeggen: Sla er maar met de lange lat op. „Het is gebleken dat zo’n actie niet werkt.”

De SGP’er verwacht meer van preventie. „De gemeente voert gesprekken met onder anderen de jeugd en met wijkagenten. De signalen zijn hoopgevend, maar een beetje spannend wordt het wel.”

Daarnaast voert de gemeente gesprekken met de kerken over de vraag hoe de komende jaarwisseling in rust kan verlopen. Ds. W. Harinck, predikant van de plaatselijke gereformeerde gemeente, bevestigt dat. Hij wil „voorzichtig” zijn in zijn reactie, omdat hij pas sinds de afgelopen zomer in Moerkapelle staat. „Ik heb in dit dorp nog geen jaarwisseling meegemaakt en ik ken de verhalen alleen uit de pers. Binnen de kerkenraad hebben we er wel over gesproken. Vorige week heb ik een stukje in de kerkbode laten opnemen waarin ik jong en oud ertoe oproep de dienst van oudjaarsavond te bezoeken. Ik heb geschreven dat jong en oud verplicht zijn de jaarwisseling op een waardige manier te vieren. Ook ouders spoor ik aan om hun kinderen op hun gedrag te wijzen. Ik merk om me heen dat er veel gebed is om een rustige jaarwisseling. Het geeft geen goed getuigenis van Christus als de situatie opnieuw escaleert.”

In het centrum van het Brabantse Veen kwam het tijdens veel jaarwisselingen tot confrontaties tussen de ME en jongeren die op het beruchte kruispunt Van der Loostraat, Mussentiend en Witboomstraat in het centrum van het dorp auto’s in brand staken. De gemeente Aalburg, waar het dorp Veen onder valt, slaat dezelfde weg in als vorig jaar, verklaart woordvoerder Kees Noorloos. „Er is opnieuw een feest in het centrum van Veen. De straat en het plein worden afgezet met dranghekken. Vorig jaar is het allemaal prima gegaan.”

Dat de sfeer goed bleef en er geen vechtpartijen uitbraken, was niet het minst te danken aan de inzet van een onbemand vliegtuigje van defensie dat het ‘strijdtoneel’ vanuit de lucht scherp in de gaten hield. Of het vliegtuigje opnieuw zal patrouilleren, wil Noorloos niet zeggen.

Aalburg kende rond de laatste jaarwisseling een schadepost van 15.000 euro, een halvering van het bedrag dat het het jaar ervoor kwijt was en een kwart van de schade rond de jaarwisseling 2007/2008.

Uit het evaluatieverslag van de gemeente blijkt echter dat het totale kostenplaatje van de laatste jaarwisseling op 70.000 euro kwam, ongeveer net zo veel als het jaar daarvoor. De schade was weliswaar veel kleiner, maar de gemeente blijkt veel geld in de voorbereiding te hebben gestoken en in subsidie voor een feest in het centrum van Veen.

Aan woordvoerder Noorloos de vraag of het wel eerlijk is om van een goed verlopen jaarwisseling te spreken als die uiteindelijk net zo veel kost als het jaar ervoor. „De preventieve kosten waren hoog, maar dat is niet nieuw. TNT haalt ook de brievenbussen weg. Dat hoort bij de bedrijfsvoering. Het blijft staan dat de schade door vernielingen rond de afgelopen jaarwisseling veel kleiner was.”

Ondanks Noorloos’ optimisme over de laatste viering van oud en nieuw lijkt de gemeente Aalburg toch niet overtuigd te zijn dat het dit jaar opnieuw rustig blijft. In het eerder genoemde evaluatieverslag staat te lezen dat grootschalige inzet van politie noodzakelijk en gewenst blijft, „inclusief ME, die mogelijk niet zo prominent ter plaatse aanwezig zal zijn.”

RD-onderzoek

Deze krant inventariseert jaarlijks hoe groot de schade aan gemeentelijke eigendommen is. Dat onderzoek laat zien dat de schade sinds de jaarwisseling van 2007/2008 met gemiddeld 63 procent is gedaald. Door de afgelopen jaarwisseling leden gemeenten gemiddeld een schade van 10.952 euro. Het jaar daarvoor lag dat bedrag op 13.000 euro. Opvallend is dat de schade door de laatste viering van oud en nieuw juist in de biblebelt 38 procent hoger lag dan in de rest van Nederland. Het verschil was het jaar ervoor nog 51 procent.

Justitie belooft de komende jaarwisseling hard op te treden tegen veroorzakers van ongeregeldheden. Het OM eist in strafzaken die te maken hebben met de jaarwisseling 75 procent hogere geldboetes, taakstraffen en gevangenisstraffen.