”Binnenstebuiten”
Auteur: Joke Verweerd
Uitgeverij: Mozaïek, Zoetermeer, 2003
ISBN 90 239 9075 7
Pagina’s: 119
Prijs: € 11,-. De schrijfster Joke Verweerd heeft geen introductie nodig. Noem haar naam en je krijgt ongetwijfeld opmerkingen over ”De wintertuin”, ”De rugzak”, ”Permissie” of ”Paradiso” als automatische reactie van de hoorder. Ik denk dat je de titel van haar eerdere verhalenbundel ”De ijsbreker” minder vlug zult horen. Verhalen zijn altijd nog een beetje het ondergeschoven kindje in literair Nederland, hoewel Joke Verweerd als verhalenschrijfster inmiddels wel bekend is.

Als lezer van CV Koers zal ik het verhaal van Joke Verweerd nooit overslaan. Altijd ben ik benieuwd welk onderwerp ze gekozen heeft en welke personen een rol spelen in haar verhaal. Wat mij betreft is haar nieuwe bundel ”Binnenstebuiten” (de kaft van de roman geeft aan ”Binnenste buiten”, terwijl de binnenkant ”Binnenstebuiten” vermeldt) dus geen verrassing. Al de verhalen die in deze bundel opgenomen zijn, verschenen eerder in CV Koers. Eén voordeel heeft het bundelen in ieder geval: een boek heeft toch een iets duurzamer karakter. Bij een boek neem ik automatisch meer de tijd om het verhaal in me op te nemen.

Kooplust
In het eerste verhaal voelt een vrouw zich genoodzaakt met haar man mee te gaan naar een diner dansant omdat hij nu eenmaal ”manager finance” geworden is. Ze probeert zich te hijsen in een geschikt jurkje voor deze gelegenheid, maar dit laat zich wat moeilijk combineren met de voedings-bh die ze draagt in verband met haar pasgeboren zoontje. Dan toch maar in vrouwelijker, zachter aandoend kledingstuk opdraven. Ze zou door de situatie bijna vervreemden van haar eigen man, als een collega van Jaap haar niet net op tijd gewezen had op zijn degelijke inbreng in de zaak. Trots ziet ze hem zijn toespraak houden.

In het volgende verhaal heeft de vrouw van Kees last van dwangmatige kooplust. De woorden ”koopje”, ”uit de uitverkoop” liggen voor in haar mond, terwijl intussen haar geweten knaagt omdat ze maandelijks ’leent’ van de rekening van het zuinig opgespaarde kinderbijslaggeld. Een hopeloos geval is ze net niet, want als haar geweten haar te veel last bezorgt, zoekt ze hulp bij haar zwager die haar man op de hoogte stelt. Die blijft de rust zelf en de oplossing is nabij.

Die ontsnappingen op het nippertje komen vaker voor in deze bundel. Want als chef Ton maar blijft flemen tegen dezelfde vrouw die absoluut geen weg weet met zijn irritante gehijg in haar nek, neemt ze onverwachts het heft in eigen handen en doet ze hem in het stof bijten. En in een ander verhaal blijkt dat de kloof tussen verschillende familieleden gedicht kan worden door een simpel gezinsleven waarin gewoon andijviestamppot met uitgebakken spekjes op tafel wordt gezet.

Bloempje
Een blijvende indruk laten deze verhalen niet bij me na. Soms vind ik te veel stereotiepen: de vrouw die zwak is, vlug huilt, gek is op kleren en alles wat te koop is, een lustobject is voor een bepaald slag mannen, zo heerlijk handig is zodat ze van de meest simpele dingen een feest kan maken en in paniek tegen alle verkeer inrijdt. De mannen zijn daarentegen manager finance of personeelsmanager, gelikte zakenmannen, en ze houden, op een enkele uitzondering na, het hoofd altijd koel. Oftewel de mannen voor het grove werk, de vrouwen voor het bijhouden.

Nu kan dat wel heel herkenbaar zijn in het dagelijkse leven, maar voor mij hoeft dat niet steeds bevestigd te worden in verhalen. De verhalen hebben te veel de geur van het herkenbare leven in zich, zonder het verkennen van eventuele grenzen. En die oplossing op het nippertje ontbreekt juist vaak in het gewone leven.

Gelukkig hebben bepaalde verhalen juist wel een verrassingseffect. ”Bloemen onder de sneeuw” vind ik een mooi verhaal. De man in dit verhaal verwoordt zijn gevoelens en twijfels na het overlijden van zijn vrouw. Het verhaal zet je stil bij de grenzen van trouw: „Onbaatzuchtig van iemand houden? Laat me niet lachen. Ik heb het niet volgehouden”, verwoordt de hoofdpersoon. Hij heeft haar overlijden als een opluchting ervaren, omdat hij blijvend het gevoel had dat hij tekortschoot in de zorg en liefde ten opzichte van zijn demente vrouw. Vervolgens neemt hij zichzelf dat gevoel van opluchting weer kwalijk omdat dat misschien wel mag, maar niet zo hoort. Gelukkig doet een simpel door haar bijgehouden herbarium hem beseffen hoe intens hij van haar gehouden heeft. Echt een bloempje dat boven de sneeuw uitsteekt, dit verhaal!

Gespreksvragen
Verrassend is ook ”Overeind blijven” waarin je de onzekere binnenkant leert kennen van een stoere, judo-bekwame conductrice. In een ander verhaal leef je mee met de man die zo bang is om weer in „de draaikolk van de depressie” terecht te komen. Hij verzet zich uit alle macht, maar verliest toch de greep op de werkelijkheid. Toch hoeft hij niet helemaal in zijn eentje te vechten.

Achterin de bundel zijn bij elk verhaal enkele gespreksvragen opgenomen. Ze zijn bedoeld om het doordenken over de verhalen te stimuleren. Hierdoor wil de uitgever deze bundel ”Binnenstebuiten” ook laten functioneren als leidraad voor gesprek in groepen en kringen. Of dat werkt weet ik niet. Misschien een tip voor de eerstvolgende verjaardagsvisite? Dan worden de aanwezige clichés misschien nog nuttig als eye-openers.