Dat het pgb een dossier is om het kabinet het leven zuur te maken, had de oppositie al snel in de gaten. Waar het team-Rutte/Verhagen in diverse sectoren in de zorg investeert, bespaart het op het pgb.

Het kabinet kampt verder met de lastige, door Klink achtergelaten erfenis van de pgb-stop. Daar komt nog bij dat het pgb, meer dan elke andere subsidieregeling in de zorg, Kamerbreed geldt als troeteldier. Van links tot rechts, van vrijzinnig tot confessioneel; elke fractie heeft zo zijn eigen reden om zich sterk te maken voor behoud en verbetering van het pgb.

Munitie om verantwoordelijk bewindspersoon Veldhuijzen van Zanten te bestoken, was er tijdens het begrotingsdebat nog weinig. Te hekelen viel vooral een in het vooruitzicht gestelde tariefskorting van 3 procent op het pgb. Die bezuiniging, zo stookte de oppositie, had Veldhuijzen natuurlijk nodig om de door de PVV afgedwongen investeringen in verpleeghuizen financieel rond te krijgen. „De investeringen in verpleeghuizen worden gewoon aan de achterdeur opgehaald bij mensen die thuis wonen”, sneerde de doorgaans gematigde PvdA-woordvoerster Wolbert in het begrotingsdebat.

Veldhuijzen beleefde in het begrotingsdebat de vuurdoop en moest reageren op garanties die de oppositie afeiste: het opheffen van de pgb-stop voor 1 januari en het voortbestaan van alle kleinschalige vanuit pgb’s gefinancierde wooninitiatieven. Onder die politieke druk zegde Veldhuijzen de Kamer voor 1 december een visiebrief toe. Dat paste uitstekend bij het beeld van daadkracht die het kabinet graag uitstraalt, maar bleek was aan de vroege kant. Hoewel 1 maart voor de oppositie ook acceptabel was geweest en Veldhuijzen dus tijd had kunnen kopen, zag ze daarvan af.

Toen de brief eind november kwam, sloeg de vlam snel in de pan. Veldhuijzen bleek voor pgb-houders meer in petto te hebben dan een tariefskorting. Voor thuiswonende budgethouders met een indicatie voor tijdelijk verblijf werd de vergoeding voor eten en drinken geschrapt. Daarnaast werd de budgetgarantie, een regeling die ervoor zorgt dat pgb-houders met een indicatie voor verblijf bij herindicaties minimaal het pgb-bedrag houden van het jaar daarvoor, gefaseerd afgebouwd.

Het debat over de visiebrief voltrok zich vervolgens in een wat grimmige sfeer, waarbij de oppositie, aangevuld met regeringspartijen VVD en CDA, opnieuw de haast van Veldhuijzen hekelde. Moest ze de budgetgarantie echt in dit tempo afbouwen? Kon ze de instroom van nieuwe pgb-houders niet beperken door te zorgen voor betere voorzieningen in de reguliere zorg? Pakken zorgkantoren fraude met pgb-budgetten wel voldoende aan? En wat doet Veldhuijzen eigenlijk met het gegeven dat een forse groep pgb-houders tegen heug en meug voor deze subsidieregeling kiest, terwijl hij liever naar een instelling wil?

Na koortsachtig overleg met het departement vonden de coalitiepartijen een muizengaatje: de stop op de pgb’s gaat er per januari af, de versoberingsmaatregelen gaan door, minus de afbouw van de budgetgarantie. Veldhuijzen neemt alsnog tot 1 maart de tijd om te bezien of het tempo waarin ze deze afschaft, kan worden vertraagd.

Dat VVD, PVV en CDA Veldhuijzen in een zorgvuldige voorgekookte motie om deze aanpak vroegen, wekte wrevel bij de oppositie. Die wilde weten welke staatsecretaris ze op 1 maart zullen zien: een die zegt dat ze de pijn verzacht omdat ze alternatieven heeft (die ze mogelijk nu al weet), of een die zegt dat ze, conform de motie, alles nog eens heeft doorgerekend, maar helaas moet blijven bij haar oorspronkelijke plan.

Eigenlijk kan Veldhuijzen op dit dossier alleen verliezen. Vindt ze geen alternatieven, dan moet ze haar plannen doorzetten met de kleinst mogelijke steun van VVD, PVV en CDA. Vooral de VVD, tot nu toe dé pleitbezorger van het pgb heeft daarbij heel wat uit te leggen. Dat is kortom een weinig aanlokkelijk alternatief. Vindt ze ze wel, dan blijft het verwijt hangen dat ze een bewindspersoon is die haar zorgbeleid in de achterkamertjes uitbroedt en de oppositie negeert.

Voor de onervaren Veldhuijzen, die twee weken terug op het ministerie van Algemene Zaken ongelukkig van de trap viel, is het pgb een lastige kwestie. Als ze van die val geen hoofdpijn heeft overgehouden, dan wel van het pgb-debat.