Initiatiefnemer achter de website psalmboek.nl is Machiel Karels uit Ede. Hij opende de site om de rijke schat van de psalmberijming van 1773 te ontsluiten. Karels voerde alle psalmverzen in en maakte ze doorzoekbaar op thema’s om zo ook minder bekende verzen weer onder de aandacht te brengen.

Dit najaar bereikte hem vanuit het onderwijs de vraag of het niet mogelijk was de psalmverzen met begeleiding erbij op de site te zetten. „Zo is het gekomen. Ik heb contact gelegd met Gert van Ginkel van de site pcorgan.com. Die was direct enthousiast om de psalmen in te spelen. En nu zijn we bijna klaar.”

Ict-coördinator Frans Bus van de Ds. Harmen Doornveldschool in Staphorst was een van de testgebruikers. In de Staphorster school hangen in alle lokalen digitale schoolborden. Hij voorzag ze van een snelkoppeling naar psalmboek.nl. „De leerkracht klikt erop. De site wordt dan geopend. Hij of zij klikt de gewenste psalm aan. Dan verschijnt de tekst van dat vers duidelijk leesbaar voor heel de groep op het schoolbord. De boxen aanzetten. Nog een klik en de organist zet in en de kinderen zingen uit volle borst mee.”

Bus is enthousiast over de nieuwe functie. „Dit was precies wat ik zocht. Er stonden wel psalmmelodieën op internet, maar die waren niet bruikbaar: echt een computertoontje of een ritmische zetting. Hier in de kerk en op school zingen we op hele noten. Deze muziek voldoet helemaal aan onze wensen.”

Uit contacten met andere reformatorische scholen in Noord-Nederland weet Bus dat de orgelbegeleiding op de site ook elders erg wordt gewaardeerd. „Recent hadden we als ict-coördinatoren van een aantal scholen in de regio overleg. Toen heb ik op deze mogelijkheid gewezen. Het is goed ontvangen.”

De Staphorster gelooft dat de psalmensite ook een hoger doel kan dienen. „We zingen veel, maar de psalmen hangen er soms bij. Door het gebruik van psalmboek.nl gaan we de psalmen weer zingen. Daar ben ik van overtuigd. Het is naar Kolossensen 3:16 onze opdracht onze kinderen te vermanen en op te wekken psalmen te zingen, om hen zo tot de Heere te leiden.”

Initiatiefnemer Karels is het van harte met Bus eens. „Kinderen tussen de acht en de twaalf jaar zitten in een gevoelige periode. Ze kunnen dan goed zinnen en woorden onthouden. Het is jammer als je die tijd voorbij laat gaan. De psalmen gaan zo hopelijk hun hele leven lang mee.”

Karels denkt dat de site de kwaliteit van het zingen ook kan verbeteren. „Ik heb zelf op een lom-school gewerkt. Daar was het soms alleen brommen en piepen in de klas. Alle leerkrachten leren op de pabo blokfluitspelen, maar daar kom je vaak niet verder mee, omdat je dan als leerkracht niet mee kunt zingen. Dat gegeven, in combinatie met vragen vanuit scholen, bracht mij tot het realiseren van deze toevoeging.”

De proefperiode is nuttig geweest, zegt Karels. „Zo hebben we de gezangen achter uit het psalmboek toegevoegd en is bij psalmen met een half vers de orgelbegeleiding bij die verzen beperkt tot de juiste lengte. Een paar psalmen die als eerste zijn opgenomen en waaraan we nog iets wilden verbeteren, heeft Van Ginkel opnieuw ingespeeld.”

Het was in het begin even zoeken naar het juiste tempo. „Ik denk dat we nu een goed gemiddelde hebben. Niet te snel, niet te langzaam en breed bruikbaar. Het is lastig, want er zijn geen objectieve criteria voor een eerbiedig tempo. Op een gegeven moment hebben we hiervoor gekozen.” De leerkracht kan op de site kiezen voor begeleiding op hele noten of ritmisch.

Voor kinderen is het even wennen om met het digitale psalmboek mee te zingen, vertelt Bus. „Als leerkracht houd je de eerste toon van een vers vaak even iets langer aan om de kinderen goed te laten inzetten en mee te krijgen. Dat gebeurt bij deze begeleiding niet. Maar de leerlingen vangen het goed op. Ja, ze zingen beter. Uit volle borst. Eerbiedig. Ik werd er in het begin soms door ontroerd.”

Karels benadrukt dat het belangrijk is dat de kwaliteit van de boxen in het lokaal voldoende is. „Maar dat zit wel goed. De digitale schoolborden zijn ontworpen voor zogezegd wereldse muziek. Dan zijn de boxen dus ook in orde.”

Is het niet jammer dat het orgel zo uit het klaslokaal verdwijnt?

Karels: „Het blijft natuurlijk het mooist als de leerkracht zelf achter het orgel gaat zitten en zo de klas begeleidt. Veel leerkrachten kunnen echter geen orgel spelen of hebben in hun lokaal niet de ruimte voor een orgel. Dan is dit een mooi alternatief.”

Karels gaat de komende maanden rustig bekijken hoe zijn site gebruikt wordt. Hij hoopt reacties te krijgen. „Misschien moeten we er op termijn nog een variant bijzetten met een hoger tempo. Gert van Ginkel opperde om de psalmen ook voor bovenstem in te spelen. We zullen zien.”

www.psalmboek.nl

„Er wordt luider gezongen en ze houden beter wijs”

Uit volle borst zingen de kinderen van groep 5a van de Ds. Harmen Doornveldschool in Staphorst Psalm 121:4. Martijn, een jongen van de voorste rij, heeft de tekst van het vers op verzoek van juf Margriet de Vries op het scherm laten verschijnen. Psalm 99:8 en 17:3 volgen. De leerlingen zingen enthousiast.

Ze zitten bijna allemaal rechtop. De tekst van de verzen staat op het digitale schoolbord voor in de klas. Die houding is een bijkomend voordeel van het benutten van de site in de klas. Bij het gebruik van een psalmboek gaan leerlingen sneller voorovergebogen zitten omdat ze meelezen in het boekje en zingen ze dus minder goed.

„Ik gebruik psalmboek.nl dagelijks. Ik ben zelf niet zo muzikaal en als ik de blokfluit gebruik, kan ik niet met de klas meezingen. Dit is een mooie oplossing”, licht juf De Vries later toe.

Haar indruk is dat de kinderen dankzij de begeleiding via de psalmensite luider zijn gaan zingen. „En ze houden beter wijs. Zonder orgel is er altijd de neiging wat te zakken.”

Juf De Vries heeft ook al gehoord van ouders die de site gebruiken om zelf thuis met de kinderen te oefenen. „Er zijn ouders die geen orgel hebben. Zeker bij het oefenen van de moeilijkere psalmen is dit een mooi hulpmiddel.”

De organist

Alle psalmen van psalmboek.nl zijn ingespeeld door organist Gert van Ginkel uit Maartensdijk. Hij is er organist in de hersteld hervormde gemeente. „Ik ben maar een amateur”, zegt hij bescheiden. Later vertelt hij les te hebben gehad van Gerrit Christiaan de Gier (IJsselstein) en cursussen gevolgd te hebben van de Vereniging Organisten Gereformeerde Gemeenten.

Van beroep is hij softwareontwikkelaar. Toen hij een paar jaar geleden als praktijkoefening een site wilde bouwen, ontwikkelde hij pcorgan.com, waar bezoekers wordt uitgelegd hoe je met behulp van de computer een virtueel orgel „met een veel realistischer klank dan de gangbare digitale orgels” kunt bespelen.

Van Ginkel gebruikte voor de opnames het ”Hauptwerk sample set” van de Bovenkerk in Kampen. Het is bijna niet te onderscheiden van echt.

Op de site van Van Ginkel staat veel orgelmuziek, van Bolt tot Zwart en Bach tot Wolfs. Op pcorgan.com staat ook uren orgelmuziek, opgenomen door Dick Sanderman. Verder staan er ingespeelde psalmkoralen op het webadres. Door dat laatste vonden Machiel Karels van psalmboek.nl en Gert van Ginkel elkaar.

Het inspelen van alle psalmen voor psalmboek.nl was een flinke klus, zegt de organist.

Het juiste tempo vinden was lastig. „De eerste opnamen waren te langzaam. Zelf ben ik gewend langzaam te zingen. In onze gemeente doen we dat ook en dat vind ik mooi.”

Van Ginkel heeft daarom alle psalmen opnieuw ingespeeld in een hoger tempo dat goed bruikbaar is op scholen. „Op mijn eigen site heb ik overigens een versie in een hoger ritme staan.”

Om zijn tempo vast te houden heeft de organist een metronoom gebruikt. „In de kerk heb je een gemeente die meezingt. Dat was nu niet het geval.””

Tevreden is hij nog niet. „Ik ben maar een eenvoudige amateur. Als er een professionele organist is die het over wil doen, moet dat zeker gebeuren.”

Toch geniet hij van het werk voor psalmboek.nl. „De psalmen hebben voor mij veel betekenis. Iedere dag lees ik er wel uit.”