Hij was nauw betrokken bij de ontwikkeling van tests die aan het licht konden brengen of de vrucht in de baarmoeder belast was met een erfelijke ziekte. Zo had je de vlokkentest die kon aangeven of de vrucht al dan niet een afwijking vertoonde. Bij een foute uitslag was abortus vaak het vervolg.

Wat Galjaard en de zijnen in hun laboratoria deden, dwong bij de buitenwacht veel bewondering af. Dat gepriegel op de vierkante millimeter leverde toch maar fantastische resultaten op. Met name families die erfelijk waren belast, waren er blij mee.

En daar kun je je iets bij voorstellen. U wilt niet weten wat er bij hen aan verborgen leed is. Lezers getuigden daarvan. Op een oproep in deze krant volgden schokkende brieven over stil verdriet, lange lijdenswegen en inktzwarte vooruitzichten.

Maar er was ook een andere kant. Behalve de aldus gecreëerde abortuspraktijk was de vraag of gehandicapt leven op de langere termijn nog geaccepteerd zou worden. De zorgen voor ouders zijn vaak groot en soms zelfs onoverzienbaar, de kosten gigantisch en het maatschappelijk draagvlak beperkt. Als het dan te voorkomen is, wie durft het dan nog aan zo’n kindje te verwekken laat staan geboren te laten worden?

Galjaard snapte heel goed dat hij een morele verantwoordelijkheid voor die ontwikkeling had, maar dacht dat het allemaal niet zo’n vaart zou lopen. In die tijd kon maar een klein aantal afwijkingen worden opgespoord en daaraan kwam zo’n technisch circus te pas dat de Rotterdamse topwetenschapper zonder al te veel gewetensproblemen op de ingeslagen weg voort meende te kunnen gaan.

Daarna kregen we verfijning van de echoscopie. Die bracht het genoemde circus terug tot een filmapparaat. De nekplooimeting en het doorlichten van de hersentjes bij de ongeboren vrucht waren simpel uit te voeren. In een ommezien wist je als ouders waar je aan toe was. Verhoudingsgewijs vrij veel voorkomende afwijkingen waren plotseling op grote schaal op te sporen. Erfelijke belasting speelde in het traject geen echte rol meer. Via de standaardecho’s kwam iedereen aan de beurt.

Toen kon je erop wachten dat het recht op een plekje onder de zon voor gehandicapten ter discussie kwam te staan. Een voorloper in het debat daarover was ene Wim Rietdijk, een cultuurfilosoof die keihard pleitte voor eugenetica, dat wil zeggen verbetering van de menselijke soort. Dat is te bereiken door zo veel mogelijk gehandicapt leven te voorkomen. Iemand die dat ook al wilde, was Adolf Hitler. Die had het over ”Halbstarken”. Losers, zouden we nu zeggen.

Iedereen sprak schande over het pleidooi van Rietdijk. Niemand wilde immers hitleriaanse praktijken. Die kant mocht het niet op.

Maar sluipenderwijs zijn de ontwikkelingen in de richting van eugenetica natuurlijk gewoon doorgegaan. Cijfers die aangeven dat het aantal abortusingrepen na de 20 wekenecho voortdurend toeneemt, spreken wat dat betreft boekdelen. Hoe ver is de tijd nog dat een gehandicapte wordt beschouwd als een gevolg van het falen van de medische machinerie of als product van een domme beslissing van de ouders?

CU-Kamerlid Wiegman heeft een even ultieme als moedige poging ondernomen om deze ontwikkeling in te dammen door de grens voor abortus van 24 weken terug te willen brengen naar 18. De uitslag van de 20 wekenecho kan dan niet meer leiden tot zwangerschapsafbreking.

Dat heeft de woede gewekt van de filosoof Marcel Zuijderland. In Trouw van 3 december en afgelopen maandag bij de EO stelt hij dat mevrouw Wiegman ouders opzadelt met een gehandicapt kind. Hij vindt dat ouders zelf moeten beslissen of hun vrucht met een afwijking geboren mag worden.

De autonomie dus aan de ouders. Een oud maar nog steeds zeer populair thema. Indertijd gaf het in de abortusdiscussie de doorslag en let maar op: dat zal ook in dit debat bepalend worden.

Maar voordat het zo ver is, wil ik dan toch graag op mijn beurt Zuijderland opzadelen met een greep uit het leven. Ik ken een jong stel dat een baby’tje verwachtte en toen op grond van opeenvolgende echo’s te horen kreeg dat er waarschijnlijk iets ernstigs mee was. Eerst was de kans 5 procent, later 50. „En”, vroeg de arts in het academisch kinderziekenhuis tijdens het volgende consult, „hebben jullie al een beslissing genomen?” Het stel zat als aan de grond genageld. De arts zei het wel niet maar hij bedoelde natuurlijk: „En, het wordt abortus zeker?”

Toen de twee uitlegden dat ze dat allerminst van plan waren, reageerde hij overigens begripvol en deed zeker niet vervelend. Voelt u hem? Dat is dus die zo luid gepropageerde autonomie van de ouders. Een onsje wankelmoedigheid en je bent om, zeker als abortus als een bespreekbare optie voor je is. Intussen is de baby geboren en hij is zo gezond als een vis. Hij oogt als Hollands welvaren. Ik heb hem vorige week nog gezien. Het is namelijk mijn kleinzoon.