Het is volgens wetenschapsjournalist Marcel Crok maar de vraag of koolstofdioxide de belangrijkste factor is voor de opwarming van de aarde. Hij constateert in zijn boek ”De staat van het klimaat” (ISBN 97 890 4996 040 7; 2010) dat het klimaatbeleid in de onderhandelingen die deze week plaatshebben in Cancun is versmald tot CO2-beleid of koolstofbeleid.

Crok schetst een ontluisterend beeld van de huidige stand van de klimaatwetenschap. Bijna niets staat onomstotelijk vast. Bovendien „dicteren” de uitkomsten van discutabele klimaatmodellen van het VN-klimaatpanel IPCC de koers van de politiek.

„Er zijn maar twee harde feiten in het klimaatdebat. Het eerste is dat de toename van CO2 in de atmosfeer vrijwel zeker is toe te schrijven aan de mens. Het tweede is dat de aarde sinds het begin van de Industriële Revolutie wat is opgewarmd. De mate van opwarming is echter zeer omstreden. Je zou dat dus ook een half feit kunnen noemen.”

Dat CO2 een rol speelt bij de opwarming van de aarde staat buiten kijf, constateert Crok. CO2 is een broeikasgas dat warmtestraling van de aarde kan opnemen en vasthouden. Klimaatwetenschappers veronderstellen dat de ‘deken’ van broeikasgassen dikker wordt naarmate er meer CO2 in de atmosfeer komt. Daardoor wordt het op aarde warmer.

Uit allerlei computermodellen blijkt dat een simpele verdubbeling van de CO2-concentratie leidt tot slechts een halve graad opwarming aan het aardoppervlak, een situatie die ergens tussen 2050 en 2100 bereikt zal worden.

Het IPCC voorspelt echter 2 tot 4,5 graden opwarming in 2100. Het vermoedt dat de opwarming zichzelf zal versterken: door de temperatuurstijging zullen oceanen minder CO2 kunnen vasthouden; de permafrost in Siberië zal ontdooien, waarbij grote hoeveelheden methaan kunnen vrijkomen. Dat zal vervolgens leiden tot nog meer opwarming. Het is echter de vraag of het klimaat op deze manier reageert. Dat is tot op heden volstrekt onbekend, stelt Crok.

Daarnaast negeren klimaatwetenschappers schommelingen die een natuurlijke oorsprong hebben. Ze raken daarbij geregeld verstrikt in cirkelredeneringen. Crok: „Ze nemen aan dat natuurlijke invloeden gering zijn en verwerken dat in hun modellen. Ze programmeren dat het klimaat opwarmt door broeikasgassen. Vervolgens draaien ze de simulatie en concluderen: Hé, de opwarming kunnen we alleen verklaren met broeikasgassen. Dus de mens warmt de aarde op.”

Klimaatdeskundige Anastasios Tsonis stelde echter: „Als we niet begrijpen hoe natuurlijke verschijnselen werken, kunnen we evenmin iets zeggen over de invloed van de mens.”

Volgens een artikel van klimaatonderzoeker Veerabhadran Ramanathanin in Nature houdt zwevend roet in de atmosfeer ook warmte vast. De invloed ervan op de opwarming van de aarde is zeker half zo groot als die van CO2. Dat was revolutionair, want voorheen namen deskundigen aan dat zwevende deeltjes zoals roet de aarde juist hielpen afkoelen. Deze constatering betekent dat de opwarming niet uitsluitend door CO2 komt.

De CO2-concentratie in de atmosfeer is nu 40 procent hoger dan in 1850. Op basis van de modellen van het IPCC zou de temperatuur nu 2 graden gestegen moeten zijn. „In werkelijkheid bedraagt de opwarming 0,8 graden of minder. Dat is alleen verklaarbaar als je ervan uitgaat dat het klimaat minder gevoelig is voor CO2.”

Ook voorspelden IPCC-modellen dat de temperatuur in luchtlagen op 8 tot 12 kilometer hoogte twee tot drie keer hoger zou moeten zijn dan aan het aardoppervlak. Klimaatonderzoeker David Douglas nam in 2007 de proef op de som en vond temperaturen die veel lager uitvielen. Zijn conclusie was dat broeikasgassen nauwelijks bijdragen aan de opwarming van de aarde.

Terwijl het IPCC een sterke toename van de oceaantemperatuur voorspelt, zou het oceaanwater volgens Roger Pielke van de universiteit van Colorado de opwarming door broeikasgassen echter dempen. „Het IPCC heeft echter vooral versterkende factoren in zijn klimaatmodellen verwerkt”, aldus Crok. Sinds 2004 warmen de oceanen al niet meer op.

Daarnaast marginaliseert het klimaatpanel de invloed van de zon, terwijl er juist weinig over de zon bekend is. „Dat komt doordat het IPCC ervan uitgaat dat alleen veranderingen in klimaatfactoren ertoe doen. De bijdrage van de zon veranderde volgens het IPCC sinds 1750 nauwelijks.”

Ook houdt het IPCC onvoldoende rekening met veranderd grondgebruik, vervolgt Crok. „Het panel schat dat het een verkoelend effect heeft gehad op het klimaat. In Florida konden wetenschappers de volledige temperatuurstijging van 1 graad echter herleiden naar het dempen van de moerassen.”

Het is de vraag wat de hoofdconclusie van het IPCC –het merendeel van de opwarming sinds 1950 is veroorzaakt door broeikasgassen– nog waard is. Crok constateert dat het al of niet accepteren ervan een ‘geloofszaak’ is. „Onze observaties en kennis van het klimaat zijn ontoereikend om zodanig harde feiten op tafel te krijgen dat deze geloofskwestie een kwestie van ”meten is weten” wordt. Met alleen CO2-beleid kunnen overheden het klimaat dus niet bijsturen.”

Dit is het laatste artikel in een tweeluik over onderzoek naar de opwarming van de aarde.

Grootste bedreiging

„Er zullen ongetwijfeld lezers zijn die na het lezen van het voorgaande denken: Wat een rommelpot, er deugt helemaal niets van”, om vervolgens tot de slotsom te komen dat het geen sikkepit uitmaakt hoeveel CO2 je uitstoot. Anderen zullen liever het zekere voor het onzekere nemen. Marcel Crok kan beide visies geen ongelijk geven.

Toch beschouwt hij het als een rare gedachtekronkel om het klimaatprobleem te willen oplossen door de CO2-uitstoot terug te dringen: „Koolstofdioxide is immers geen vervuilende stof.”

Een relatie tussen broeikasgassen en natuurrampen is er evenmin, vervolgt Crok. „Toch wordt dit apocalyptische beeld schaamteloos opgevoerd. Het bang maken van burgers voegt echter weinig toe aan het klimaatbeleid en zal op termijn averechts werken.”

Het klimaatprobleem is volgens hem onoplosbaar: Alle aandacht die uitgaat naar het klimaat is misschien wel de grootste bedreiging voor de mensheid. Die leidt politieke aandacht en geld af van de echte problemen op aarde zoals malaria, aids, energiegebrek, grondstoffenschaarste, overstromingen en verlies van biodiversiteit.