In Florida klinkt steeds meer Hebreeuws op straat
MIAMI – De meeste Joden die de Duitse concentratiekampen overleefden en naar de Verenigde Staten emigreerden, streken neer in de staat Florida. Daardoor kreeg het Joodse leven er een grote impuls.
Tegenwoordig wonen er in en om Miami, de hoofdstad van Florida, bijna 1 miljoen Joden. Zij verblijven er een deel van het jaar als overwinteraar op leeftijd of men woont er permanent: onopvallende mensen, studenten, uitgesproken homo’s en uitbundige artiesten.
Steeds meer Joden uit Israël verkiezen het zuiden van de Verenigde Staten boven de Joodse staat. Naar schatting 250.000 inwoners van Florida hebben een Israëlisch paspoort. Je ziet Joden in alle beroepen: loodgieters, projectontwikkelaars, benzinepomphouders en bankiers. In de enorme winkelcentra, de shopping malls, hoor je behalve Engels en Spaans dan ook veel Ivriet, het moderne Hebreeuws uit Israël. In de etalages van vrijwel alle winkels staan de aanbiedingen in het Ivriet. Mo’s Deli is er gewoon: een koosjere broodjeszaak waar je de baas op vrijdagavond zijn gasten ”gut sjabbes” (goede sabbat) hoort wensen.
Monumentale hotels zoals Delano en Loews zijn geliefd bij Joodse toeristen uit de hele wereld. Daar zitten ze op een steenworp afstand van het Joods Museum en het Holocaust Memorial, een oorlogsmonument.
Na de communistische machtsovername vertrokken veel Cubanen naar Florida, onder wie velen uit de Joodse gemeenschap van het Caraïbische eiland. De laatste jaren trekken vanuit heel Zuid-Amerika veel Joden naar Florida, vooral uit het Venezuela van president Hugo Chavez. Ze voegen zich bij recente immigranten uit de voormalige Sovjet-Unie of Frankrijk. Op de lokale tv-stations klinken steeds vaker programma’s in het Ivriet, het Jiddisch (de taal van Joden uit Oost-Europa) en het Russisch.
Behalve in de regio Miami zijn er ook grote concentraties Joden in plaatsen als Aventura, Hallendale, Fort Lauderdale en Boca Raton. In Aventura is naar schatting zelfs meer dan 50 procent van de bevolking Joods. Vooral de stad Boca Raton kent veel Joodse overwinteraars.
Rond Palm Beach, in dure, aan het oog van de buitenwereld onttrokken villa’s wonen de superrijken. Daar woont vastgoedmiljonair Donald Trump en tot voor kort was het ook de tweede woonplaats van de beroemde zwendelaar Bernie Madoff. Iemand grapte: „Als je in Palm Beach woont en niet ten minste 5 miljoen dollar bent kwijtgeraakt aan Madoff, tel je als Jood niet meer mee.”
Bij zo veel Joods leven wemelt het natuurlijk van synagogen in Florida. Wie ”synagoge Florida” of ”synagoge Miami” intikt op Google, ziet het resultaat. Een heel fraaie synagoge is de Temple Emanu-el aan de Washington Avenue in Miami Beach. Dit gebouw wordt ook wel The South Beach Synagoge genoemd.
Het Jewish Museum of Florida is gevestigd in wat ooit de eerste synagoge van Miami Beach was, gebouwd in 1936. In die jaren was er in de snelgroeiende badplaats nog sprake van open antisemitisme: in sommige hotels hingen zelfs bordjes met teksten als ”Voor Joden en honden verboden”.
De in verval geraakte synagoge werd in 1995 heropend als museum en centrum voor onderzoek naar het Joodse leven in Florida. Het gebouw aan de Washington Avenue, met veel glas in lood, is een mooi voorbeeld van de art-decostijl. Vanaf 1763 wonen er Joden in Florida – het museum laat een geschiedenis van emancipatie zien.
Dit is de eerste aflevering in een driedelige serie over Joods leven in Florida. Morgen deel 2.