De „zegening” van een kind is geen zaak van de vader alleen, leert de tentoonstelling ”Rites de Passage” (overgangsrituelen) in het Bijbels Openluchtmuseum in Heilige Land-Stichting. Het gaat hier om een officiële ceremonie. Gewoon thuis weliswaar, maar toch in het bijzijn van een aantal andere moslims, onder wie een geestelijke.

De laatste begint de plechtigheid met het citeren van een gedeelte uit de koran. „Vervolgens zingen we islamitische liederen”, legt de vader op de video uit. „Vervolgens wordt het kind bij de oren geroepen. Dan is het officiële gedeelte gebeurd.”

Na afloop toont de interviewster zich enthousiast. „Wauw, dat was wel heel anders dan de doop van Lukas hè. Leuke sfeer, en veel muziek. En dan de mooie jurk die ik aankreeg. Ja, ik vond het echt erg leuk.”

Pas enkele dagen na de geboorte ontvangt het moslimkind zijn naam, aldus het toelichtende bordje. „Vaak is dat de naam van een belangrijk persoon in de islam, zoals Mohammed, Ibrahiem, Joesoef, Aisja of Fatima. Moslims geloven dat er zegen rust op het kind dat zo’n eerbiedwaardige naam draagt.”

Multicultureel
Een „tentoonstelling over feesten en rituelen rond geboorte en volwassen worden in jodendom, christendom en islam”, zo noemt het museum ”Rites de Passage”. De -niet al te groot opgezette- expositie vormt een onderdeel van het project ”Feesten & rituelen”, waarmee het Bijbels Openluchtmuseum „concreet invulling geeft aan zijn multicultureel museumbeleid.”

Alle „rituelen” binnen de drie godsdiensten komen aan bod. Daarbij krijgt het Jodendom naar verhouding wel de meeste aandacht; de islam de minste.

Foto’s illustreren hoe de besnijdenis van Joodse jongetjes in zijn werk gaat. ”Dr. Deborah Cohen als besnijder” - een soort schaar in de hand; nog enkele scharen binnen handbereik. Besnijder, beter gezegd mohel, ben je trouwens niet zomaar, bewijst een officieel diploma uit 1858 aan.

De besnijdenisplechtigheid kan plaatshebben in een ziekenhuis, thuis of in de synagoge. „De mohel spreekt tijdens de handeling in het Hebreeuws de wijdingsspreuk: „Geprezen God, die ons geheiligd heeft en ons de besnijdenis heeft bevolen.” Hierop antwoordt de vader: „Geprezen Hij, die ons geheiligd heeft en ons bevolen heeft het kind aldus in het verbond van Abraham op te nemen.” Tot besluit spreken de familieleden en vrienden: „Zoals hij thans in de bond is opgenomen, zo moge hij opgroeien tot een zoon der Torah, tot rijpheid van het huwelijk, tot een mens van brave werken.”” Een besnijdeniskleed, besnijdenisbank, besnijdenisetui en -mes en nog wat attributen completeren het beeld.

Bar mitswa
Ze blijven indruk maken, de eeuwenoude rituelen van het Joodse volk. Neem ook bar mitswa. „Een Joodse jongen is vanaf zijn 13e jaar bar mitswa. Dat betekent ”zoon van de wet”. Een Joods meisje wordt al een jaar eerder ”bat mitswa”, ”dochter van de wet””, leert de uitleg bij dit onderdeel.

Opnieuw een video. Ditmaal gaat de interviewster -dezelfde- met David mee naar de synagoge, wat ze als „heel bijzonder” ervaart. Bar mitswa wordt op de sabbat gedaan, legt ze uit, „de rustdag voor de Joden, zoals de zondag dat voor de christenen is.”

„Wat zijn nu de typische rituelen hierbij?” vraagt ze David. Die laat de kleedmantel zien die hij op de „grote dag” over zijn schouders zal doen. „Daarbij moet je goed opletten of de vier uiteinden goed zijn. Ze mogen niet kapot zijn, anders mag je het hele ding niet meer dragen.” „Waarom eigenlijk bar mitswa?” „Vanaf dat moment ben je zelf verantwoordelijk om de geboden te vervullen.” „Echt knap”, noemt de interviewster David. „Dat hij zo bewust bezig is met zijn religie, daar heb ik echt bewondering voor.”

Ook het protestantse belijdenis doen, het rooms-katholieke vormsel en het vergelijkbare islamitische ritueel komen zo aan de orde. „Kinderen die lichamelijk volwassen zijn, worden geacht zich aan de regels van de islam te houden. Vanaf dat moment zijn ze volwaardig lid van de oemma, de moslimgemeenschap. Een volwaardige moslim probeert zich te houden aan vijf geboden of zuilen: Shahada, Salaat, Zakaat, Saum en Hadj.” Overigens, „de Oosterling houdt van veel vertooning”, zo valt te lezen in een rooms-katholiek boek uit vroeger tijden. „Heel veel Muzelmannen (moslims, red.) zullen liefst zooveel mogelijk dáár bidden, waar ze van iedereen gezien worden.” Het is de enige kritische noot richting andere religies op de tentoonstelling.

Sinterklaas
Met het vormsel bevestigen rooms-katholieke jeugdigen omstreeks hun twaalfde jaar „de doopgeloften. Met het vormsel wordt bovendien gevierd dat de gelovige de gave van de Heilige Geest heeft ontvangen.” Het toedienen ervan is voorbehouden aan de bisschop. De bijbehorende vitrine laat een bisschoppelijke staf zien. „Kijk, de stok van sinterklaas”, probeert een vader zijn kleuter de link met het heden duidelijk te maken.

In een belendende vitrine prijken enkele traditionele cadeaus die de 8-jarige werden gegeven bij zijn of haar eerste gang naar de heilige communie. Erg gewijde geschenken zijn het niet. Een Adidas-voetbal, een hockeystick. „Ik kreeg een catechismus”, zegt een man met een zachte g.

Een ietwat vertekend beeld krijgt de bezoeker van het protestantse belijdenis doen. Ook hier een video, inclusief de -inmiddels bekende- interviewster. „Wat leuk van Leslie dat hij me uitgenodigd heeft voor zijn belijdenis. Dit is een grote dag voor hem, daar heeft hij hard voor gewerkt. Maar wat hij nu in de kerk gaat doen, weet ik ook niet precies.”

Kerkklokken luiden. Samen met Leslie, een donkergekleurde jongen, betreedt ze het gebouw van een Molukse gemeente. „Durf je nog te belijden dat je bij God hoort?” vraagt de voorganger de belijdeniscatechisanten. „Durf je de belofte nog af te leggen dat je zult vertrouwen op Zijn Woord? Wat is daarop jouw antwoord, Leslie Johannes…?” „Ja”, klinkt het ernstig.

Jongeren van 15 tot 18, 19 jaar volgen de catechisatielessen, krijgt de interviewster te horen. „Dat is een soort opleiding in de kerk om te kunnen geloven. Je kunt alleen belijdend lid worden als je daartoe in staat bent, als je daar klaar voor bent.”

De drie- à vierjarige catechisatieperiode vormt een voorbereidingstijd, verduidelijkt de voorganger. „Gebaseerd op het hele verhaal van de Joden: uittocht, doortocht en intocht. Eerst de uittocht uit Egypte, dan de lessen in de woestijn en ten slotte het binnengaan in het beloofde land.”

Na de dienst wordt er gezamenlijk gegeten in een restaurant. „Is dat altijd zo?” „Ja”, zegt de predikant. „Eten zien we als een teken van verbondenheid.”

„Tjonge, wat een feest was dat, zeg”, besluit het meisje. „Volgens de protestantse kerk is Leslie nu volwaardig lid, wat inhoudt dat hij ook mee mag doen aan het avondmaal.”

”Rites de Passage: groot worden in jodendom, christendom en islam”. Bijbels Openluchtmuseum, Profetenlaan 2, Heilige Land-Stichting (bij Nijmegen). Tel. 024-3823110. Prijzen: volwassenen 8,00 euro; kinderen tot 13 jaar 4,00 euro; 65+/CJP 7,00 euro. Kinderen tot 4 jaar gratis.