Zoals u wellicht weet, treedt in veel negentiende-eeuwse romans een alwetende verteller op. Deze man of vrouw neemt de lezer bij de hand om hem het verhaal door te leiden. In ”Het lange lied” van Andrea Levy wordt dit procedé ook toegepast en dat levert een verrassend verhaal op.

Alleen een goede auteur slaagt erin om met een oud recept toch een vernieuwend verhaal te componeren. Niet voor niets is dit boek genomineerd voor de Man Booker Prize.

Laat ik u verklappen dat ”Het lange lied” een raamvertelling is die begint bij het leven van de slavin Kitty op de suikerplantage Amity in Jamaica. Centraal staat July, het meisje dat geboren wordt nadat Kitty verkracht is door de slavenopzichter Tom Dewar. En Thomas Kinsman, de verloren gewaande zoon van July, omkadert het verhaal.

Wat zo aardig is aan dit verhaal, lezer, is dat het een kijkje geeft in de keuken van de schrijver. Het laat zien hoe de verteller (en dus de auteur) de lezer bespeelt. Want July vertelt wel haar verhaal, maar ze manipuleert de lezer waar hij bij staat. Tenminste, als we een andere speler, zoon Thomas Kinsman, moeten geloven. Hij schrijft een voorwoord en een nawoord. En in het voorwoord zegt hij dat zijn moeder een mythe heeft geschreven. Maar in het nawoord doet hij een ernstige oproep aan de lezer om, als iemand zijn zus kent, zich tot hem te wenden.

Misschien vraagt u zich af hoe een onderontwikkelde slavin zo goed kan schrijven. Dat kan heel goed, want haar zoon is drukker. Hij geeft het boek uit en hij zorgt er dus ook voor dat het verhaal geredigeerd is. Het grappige is dat deze redacteur af en toe het verhaal doorbreekt en July tot de orde roept. Soms komen July –de alwetende verteller– en de echte July (het personage) bij elkaar, maar meestal lijkt het alsof het over twee aparte July’s gaat. Zo beschrijft July hoe goed het uiteindelijk allemaal voor haar afloopt. Het verhaal van July kent een volstrekt gelukkig einde – dat kunt u van me aannemen. Maar dan grijpt Thomas in. Hij roept zijn moeder streng tot de orde en daarna leest de lezer hoe het July in werkelijkheid verging.

Levy is erin geslaagd een mooi lied te componeren met droevige en lichte tonen en een sterke compositie. Een lied dat de lezer meevoert, al komt het eerste deel over het leven van de slavin Kitty traag op gang.

Het gedeelte over July is het aangrijpendst. Misschien omdat dit gaat over de afschaffing van de slavernij, die wel bevrijding maar geen vrijheid brengt. En omdat het leven van July dat illustreert. De blanke man Robert Goodwin houdt van haar maar trouwt met de meesteres van Amity. Robert en July krijgen een dochter, maar later laat hij haar even hard vallen en verdwijnt met vrouw en (July’s) kind naar Engeland.

Thomas Kinsman zorgt voor de vrolijke noot. July heeft hem als baby afgestaan aan een welwillende blanke dominee. Thomas heeft zich weten op te werken en leidt nu het leven van een vrij man. En dat is waar de afschaffing van de slavernij op is uitgelopen.

O ja, er is nog één ding waar ik u op wil wijzen, beste lezer. July beschrijft sommige zaken nogal openhartig, maar we kunnen ook niet anders verwachten van een vrouw die nooit is opgevoed en haar vrijheid duur gekocht heeft.

Dit artikel is geschreven in de stijl van het gerecenseerde boek.

Het lange lied, Andrea Levy; uitg. Mouria, Amsterdam, 2010; ISBN 978 90 458 0125 4; 335 blz.; € 22,95.