Dansen en zingen kon Joke Damman als kind al. Lang voordat ze als genezend medium Jomanda in Tiel vele duizenden tobbers bespeelde, kreeg ze als zangeres in het muziekgroepje Skybolts de cafézalen in Deventer en omgeving plat.

„Ze danste op de tafels, schopte bierglazen omver, je kon erg met haar lachen”, liet Ed Krebbers, oud-gitarist van de band, zich ooit ontvallen. Dat de show net zo belangrijk is als het vakmanschap wist Jomanda, die bekendstond om haar povere zangkunst, dus al vroeg.

Na diverse losvastbaantjes wordt Damman in de jaren 70 goochel­assistente bij John Elferink, beter bekend als Magiër Mantra. Elferink treedt tijdens zijn voorstellingen ook op als magnetiseur. De samenwerking strandt omdat hij, anders dan Damman, die genezingspraktijken wil beperken. Voor magiër spelen vindt Elferink leuk, maar hij is en blijft artiest, geen arts.

In Venlo begint Damman in 1978 een genezingspraktijk met handopleggingen. Haar moeder is haar eerste patiënt. Juichende verhalen in de weekbladen Weekend en Story bezorgen Damman naamsbekendheid als helend medium. In de scribent van deze loftuitingen, Jacques Onderwater, vindt Damman een nieuwe partner, zakelijk en ook privé.

De lancering van het merk Jomanda –de naam is bedacht door haar moeder– is een feit als ze in 1991 een optreden krijgt in het tv-programma ”Tineke en de paranormale wereld”. Met een tent van het Russisch Staatscircus trekt ze door het land. Later strijkt ze neer in de Evenementenhal in Tiel, waar ze van 1992 tot 1999 praktiseert. Voor een optreden op Hemelvaartsdag 1994 zijn de NS genoodzaakt extra treinen in te zetten. In een paar uur tijd stromen er 13.000 volgelingen toe.

Flarden van deze healings, de ene nog meer bizar dan de andere, komen spaarzaam naar buiten. Tijdens de healings kunnen er spirituele operaties plaatsvinden door geesten van overleden artsen of door lichtwezens, zo valt op te tekenen uit de mond van Jomanda. Aan oud-anesthesioloog en columnist Bob Smalhout legt ze in een televisiegesprek uit dat het „de onzichtbare, witte helpers uit het hogere zijn” die patiënten in haar show met injecties genezen. „Deze helpers beslissen ook wie er op het podium op de behandel­tafel komt.”

Later taant de belangstelling en begint Jomanda voor Noordzee FM, Radio 192 en Yorin radio- en tv-programma’s te presenteren. Haar genezingspraktijk zet ze in die hoedanigheid voort. In die tijd beschuldigen diverse media Jomanda van misleiding. Daarop gooit ze het roer om en begint met een nieuwe partner een praktijk als hypnotiseur.

Buiten het zicht van de media strijkt ze neer in het gebouwencomplex van de stoeterij Ravensbos, gevestigd in een voormalig klooster aan de rand van Valkenburg (Zuid-Limburg). „Ze heeft hier tien, twaalf jaar een verblijfplaats, het restaurant, de kapel en de grote zaal gehuurd en is juni vorig jaar vertrokken”, zegt woordvoerster Joke Rödiger van de stoeterij.

Voor een toegangsprijs van 
7 euro per persoon belegt ze in 
het grote gebouw opnieuw healings, zij het een stuk kleinschaliger. Ook zegt ze onbezoldigd aan stervensbegeleiding te doen. Haar in het slob geraakte carrière lijkt langzaam richting een roemloos einde te sukkelen. Tot ze in 2001 opeens weer vol in de schijn­werpers staat, door de tragische dood van comédienne en tv-actrice Sylvia Millecam.

De bij leven populaire Millecam overlijdt op 20 augustus 2001 aan de gevolgen van een onbehandelde borsttumor. Na haar dood blijkt dat ze gedurende haar ziekte om de dag contact met Jomanda zocht. Diverse afspraken met kanker­specialisten in ziekenhuizen belde ze af of kwam ze niet na.

Wat volgt, is een omvangrijk onderzoek van de Inspectie voor de Gezondheidszorg, waarin de naam van Jomanda veelvuldig opduikt. Bracht zij Millecam in de waan dat ze slechts leed aan een bacteriële infectie? En hield zij Millecam bij reguliere artsen weg?

Het eindoordeel van de inmiddels gepensioneerde inspecteur Menso Westerouen van Meeteren over het medium is vernietigend. „Haar handelen is te duiden als levensgevaarlijk”, schrijft Van Meeteren. „Vanuit een ‘goeroe-positie’ en in een semireligieuze sfeer spreekt Jomanda tegenover mensen die daar ontvankelijk voor zijn een diagnose uit, als zijnde een onaantastbaar oordeel uit de goddelijke wereld.” Volgens hem speelt Jomanda op ontoelaatbare manier voor arts.

Na veel getalm kiest ook justitie voor die benadering. Medio vorig jaar staat Jomanda bij de rechtbank Amsterdam terecht. Het inspectierapport, aangevuld met vele tientallen getuigenverklaringen, wordt toegelaten als bewijsmateriaal. Het dossier bevat diverse, tot dan toe nog niet bekende doorkijkjes in de werkwijze van het medium, die op z’n minst onthullend kunnen worden genoemd.

De eerste keer dat een wan­hopige Millecam Jomanda raadpleegt, is de diagnose borstkanker al gesteld. Maar terwijl de hand van het medium naar Millecams borst wordt geleid, krijgt zij de boodschap door dat er een relatie is tussen het gezwel en „iets” dat twaalf jaar daarvoor had plaatsgevonden. Dat blijkt Millecams borstimplantatie te zijn. „Haal de prothesen eruit”, is Jomanda’s advies.

Enkele maanden later reist Mille­cam spoorslags af naar een kliniek in Yverdon (Zwitserland) die kankerpatiënten een zogenaamde magnetotherapie aanbiedt. Jomanda reist mee. Vanuit een luxe­ hotelkamer in de kliniek telefoneert Millecam op advies van Jomanda met de helderziende Anne Alons, die na een indrukwekkende carrière bij de rijksoverheid aan de slag is gegaan als paragnost. Wat de paragnost ziet, lijkt niet op kanker. „Meer op een ontsteking”, aldus het dossier. Met dat gegeven kan Jomanda vervolgens weer aan de slag.

Millecam, Jomanda en de helder­ziende treffen elkaar later in de praktijkkamer van internist en natuurgeneeskundige Erik Dankmeijer. Het uitgangspunt is dan nog steeds dat Millecam aan een ontsteking lijdt. Terwijl de internist een aantal medicijnen opsomt die de ontsteking kunnen remmen, zoekt Jomanda contact met haar onzichtbare helpers. Bij het vierde middel ziet ze „korreltjes”; dát moet het zijn.

Op deze taferelen grondt Van Meeteren zijn diagnose van levensgevaarlijk handelen. Wat opvalt, is dat Jomanda nergens on­omwonden tegen Millecam heeft gezegd dat ze niet aan kanker lijdt. Het gaat getruukter en meer omfloerst en altijd op zo’n manier dat de schuld, als het moet, bij anderen kan worden gelegd. Zoals bij Dankmeijer, die in juni 2007 door de hoogste medische tuchtrechter inderdaad uit zijn vak wordt gezet.

De rest is bekend: bij de rechtbank in Amsterdam gaat Jomanda op 12 juni vorig jaar op het nippertje vrijuit. Ook het vonnis constateert dat ze zich heeft begeven op een terrein dat aan artsen is voorbehouden. Dat ze niet de regie voerde, is Jomanda’s redding, volgens de rechtbank bleef die toch bij Millecam zelf. „Als ze een vergelijkbare, therapeuthische relatie had opgebouwd met een veel kwetsbaarder type dan Mille­cam was Jomanda zeker de klos geweest”, analyseert hoogleraar gezondheidsrecht Legemaate het vonnis in deze krant.

Dezer dagen staat het medium in hoger beroep terecht bij het hof in Amsterdam. Haar opponenten, zoals de Vereniging tegen de Kwakzalverij, geven de hoop op een strafrechtelijke veroordeling niet op. Maar de marges waar­binnen het hof zich kan bewegen, zijn klein.

Jomanda zelf blijft met de branie die haar als Skyboltszangeres al kenmerkte, uitstralen dat haar geen blaam treft. „Die weg die Mille­cam is gegaan, is voor haar ziel de juiste geweest”, zegt ze kort na Millecams dood. Als de inwoners van Boxmeer een standbeeld van Millecam ont­hullen om de nagedachtenis van hun oud-dorpsgenote te eren, laat ze het gezelschap weten: „Er is geen dood, er is geen moordenaar, er is geen schuld. Er is alleen maar liefde.”

De aanklager bij het hof zou vanmiddag zijn strafeis tegen Jomanda bekendmaken. De uitspraak wordt op 2 december verwacht.