Uit een rondvraag van onderzoeksbureau Motivaction onder vierhonderd ondernemingen komt naar voren dat het percentage ondernemers dat hun orders de komende twaalf maanden zien toenemen, tot 35 is gedaald. In september verwachtte nog 43 procent een betere orderpositie. Het percentage ondernemers dat minder orders verwacht, is gestegen van 14 naar 20.

De verwachtingen over de winstgevendheid vertonen dezelfde trend. Het aantal ondernemers dat meer winst denkt te gaan maken, is gedaald van 39 tot 33 procent. Het aantal directeuren dat een lagere winst verwacht, is gestegen van 18 naar 25 procent.

Ook uit de Conjunctuurmonitor van ondernemersorganisatie VNO-NCW blijkt dat bedrijven uitgaan van een verdere verslechtering van de winst. Alleen de bouw en de detailhandel rekenen op een lichte winststijging. Ondernemers verwachten ook dat hun concurrentiepositie op buitenlandse markten er de komende tijd niet beter op wordt. Vooral in de sector vervoer en communicatie is de stemming pessimistisch.

Het uitblijven van een snelle economische opleving heeft zijn weerslag op de arbeidsmarkt. Volgens VNO-NCW verdwijnt de krapte op de arbeidsmarkt „als sneeuw voor de zon”. Had een half jaar geleden nog ruim de helft van de bedrijven moeite met het werven van personeel, inmiddels geeft 71 procent van de ondernemers aan daarmee geen problemen meer te hebben. Het aantal directeuren met twintig tot vijfhonderd werknemers dat een toename van het personeelsbestand verwacht, is even groot als het aantal dat minder personeel denkt nodig te hebben, namelijk 24 procent.

De sombere verwachtingen hebben hun weerslag op de investeringen. Uit onderzoek van Chief Financial Magazine onder financieel directeuren blijkt dat de topmannen dit jaar minder zullen investeren dan vorig jaar. Het inhuren van adviseurs, het afsluiten van verzekeringen en het aankopen van bedrijfswagens staan op een lager pitje.

Directeuren in middelgrote bedrijven zijn ook pessimistisch gestemd over hun investeringen. Ze denken dat die niet zullen toenemen in de komende twaalf maanden. A. Barens van het economisch bureau van F. van Lanschot Bankiers: „Met name de geringe investeringsbereidheid is zorgwekkend, aangezien investeringen een belangrijke pijler moeten vormen voor een economisch herstel.”

Op basis van de verwachtingen berekent Stichting TrendMeter tweemaal per jaar de zogenoemde TrendMeter Index over het verwachte ondernemingsklimaat voor middelgrote bedrijven. Het ondernemingsklimaat is sinds de herfst verslechterd tot 6 punten vergeleken met 17 punten in september. Dat is het laagste niveau sinds de aanvang van het TrendMeter-onderzoek in 1994.