„Naar uw tenten, o Israël”, riep het volk toen Rehabeam geen gehoor gaf aan de wens tot lastenverlichting (1 Kon. 12:16). De Israëlieten betuigden geen deel meer te hebben aan David, niets meer gemeen te hebben met de zoon van Isaï. Het rijk scheurde. En het kwam (oudtestamentisch) niet meer goed (vs. 19).

Zo is het bij kerkscheuringen in 
de geschiedenis altijd weer ge-gaan. „Naar uw tenten…” Wij gaan voortaan onze eigen weg en hebben niets meer gemeen met de 
gemeenschap waarvan we zijn uit-
gegaan. Zo vergruizelde en verkruimelde de kerk in steeds kleinere denominaties, die vaak hun eigen bestaansrecht verabsoluteerden. „Wij zijn heiliger dan gij!”

Wel roept de diep ingrijpende ontkerstening vandaag hier en daar, hoewel breed in het geheel van de kerken, het besef op dat de verdeeldheid schuld is. Die schuld klemt temeer als we letten op de diep ingrijpende secularisatie waarin we ons als volk bevinden. Het oordeel begint immers bij het huis Gods?! Van menige gemeente of zelfs van menige regio geldt de klacht van Jeremia: „De wegen van Sion treuren, omdat niemand op het feest komt” (Kl. 1:4). De priesters zuchtten in Jeremia’s dagen om de vervallen toestand van het volk. Er was zelfs sprake van bitterheid daarover onder het volk. Herkenbaar in onze tijd. De samenhang in het volk is weg.

Elkaar nodig

De verliezen van scheuringen zijn (op termijn) altijd weer groter geweest dan de winst. We groeiden vaak zo ver uit elkaar dat we elkaar niet eens meer zagen. In kerkbladen reken(d)en we hartgrondig met elkaar af.

Vandaag klinkt daarom vaak de roep om verootmoediging. Ook wordt in woord en geschrift betoogd dat we elkaar zo hard nodig hebben. We roepen ertoe op elkaar niet langer te negeren. In het buitenland kerken we samen. We zoeken het in nieuwe samenwerkingsverbanden. Een Platform Waarden en Normen, waarin wordt gepoogd nog te redden wat te redden valt als het gaat om heilzame richtlijnen vanuit het Woord voor de samenleving. Een Panel Presentie, om ook te kunnen meedoen in het geseculariseerde medialand. Recent nog weer een nieuw initiatief van een aantal kerken om gezamenlijk ‘profetisch’ te kunnen spreken tegenover de samenleving. Interkerkelijk, heet dat dan allemaal. Maar het heeft met inter-kerk-elijkheid niets van doen. Het is een schaamlap om de kerkelijke verdeeldheid te maskeren! En de samenleving als geheel wordt er warm noch koud van. Alleen de verdeeldheid, de curiosa en de schandalen zijn nog interessant.

Als het over de kerken zelf gaat blijven we in onze tenten. En –zei ds. H. G. Abma– intussen wordt het gereformeerde overtroefd door het gereformeerdere en het gereformeerdere door het gereformeerdste, totdat uiteindelijk een uiterste verbijzondering als alleen zaligmakend overblijft.

Synode

Waar ontmoeten kerken elkaar nog? Binnenkort, in Dordt. Daar wordt een interkerkelijke nationale synode gehouden. Maar de verdeeldheid wordt alweer zichbaar. Een verheugend aantal kerken heeft aangehaakt, andere hebben al afgehaakt. Waarom afgehaakt? Omdat het een synode heet? Er worden toch geen besluiten genomen? Bovendien, naar zijn oorsprong betekent synode gewoon samenkomst, samengaan. Wat mij betreft had de bijeenkomst ook assemblee mogen heten. Maar welk beletsel moet er nu echt zijn om elkaar kerkelijk te ontmoeten? Er zullen ongetwijfeld verschillen aan het licht treden tussen de verschillende kerken of denominaties. Maar geen enkele kerk hoeft toch zijn eigenheid prijs te geven?

Een tegenwerping kan zijn dat ik als hervormde makkelijk praten heb. Wij zijn binnenkerkelijk al vaak met elkaar in gesprek, vanuit heel verschillende geloofsvisies. Maar ik zou het gesprek kerkelijk graag uitbreiden naar allen die de overtuiging zijn toegedaan dat het kerkelijk leven elders moet worden voortgezet. Zou het niet kunnen zijn dat in de ontmoeting ruw erts wordt omgesmolten tot metaal? Dat er ”nochtans” gemeenschap der heiligen wordt ontdekt?

Eenheid?

Het zou een wonder zijn als de nationale synode meer kerkelijke eenheid zou brengen. Maar gebeden mag worden om een inhoudelijke bezinning op plaats en roeping van de kerk vandaag. Om een belijdend signaal te mogen geven dat we allen uit de tent van Abraham voortkomen, dat we allen onze oorsprong vinden in het kerkvergaderende werk van de Geest en dat we samen –dwalingen en scheuringen ten spijt– geroepen zijn het getuigenis van apostelen en profeten, waarvan Jezus Christus de uiterste Hoeksteen is, uit te zeggen in de wereld. Tot heil van het volk!

Uit uw tenten, uw verschansingen, uw isolement, kerken van Nederland!

De auteur is oud-algemeen secretaris van de Gereformeerde Bond.