In een vorige verkiezingscampagne riep premier Balkenende de elite ertoe op haar stem te verheffen. Het volk was in de war en volgde populisten van het soort Verdonk, Wilders en Marijnissen. Dat kon toch zo niet langer. Was hier geen schone taak weggelegd voor de elite om het volk weer in het gareel te krijgen? De reactie was verbijsterend. Balkenende schreef de vorige week overleden schrijver Harry Mulisch aan en deze antwoordde dat hij op de Partij voor de Dieren zou stemmen.

Hetzelfde overkwam de toenmalige minister Ter Horst. Na de Europese verkiezingen van vorig jaar, waarbij haar partij, de PvdA, meer dan de helft van de aanhang verloor, riep ook zij de elite te hulp. Waarom was het volk toch zo ontevreden, vroeg ze zich af in een interview in Vrij Nederland. Ze deed haar stinkende best om het land veiliger te maken en kreeg stank voor dank. Zou de elite niet eens in opstand willen komen? Voor zover de elite in actie kwam, was het om minister Ter Horst tot de orde te roepen.

Hoe anders ging het bij het CDA toen afgelopen zomer de fractie in de Tweede Kamer op zoek ging naar een vorm van samenwerking met Wilders. Nu kwam een partijelite in opstand en konden we elke dag genieten van grote namen uit het verleden die ertoe opriepen Wilders in de ban te doen. Vaak klonk daarbij het woord principieel, en dan is het oppassen geblazen, want dan zijn er hogere machten in het geding. Vaak dacht ik dan terug aan mijn leermeester, S. U. Zuidema, die een voorkeur had voor het denken in ”eindselen”, resultaten, in plaats van in beginselen of principes.

Wat opviel bij de protesterende elite was dat zij wel oog had voor de kwalijke kanten van Wilders’ gedachtegoed, maar zich veel minder bekommerde over al die mensen die het CDA hadden verlaten en op Wilders hadden gestemd. De CDA-elite had zich beter bezig kunnen houden met een boodschap voor het vertrokken volk in plaats van het een schop na te geven. Die boodschap had in elk geval de volgende twee elementen moeten bevatten.

In de eerste plaats zou er veel consequenter vorm moeten worden gegeven aan het aan elkaar vastknopen van beslissen, betalen en genieten. Jarenlang hebben we toegestaan dat degenen die beslisten niet hoefden te betalen maar wel het genot opstreken. De voorbeelden liggen voor het oprapen. Of je in de WAO wilde, besliste je zelf. De rekening werd elders voldaan en jij kon tot je 65e van je uitkering genieten. Of je als bankdirecteur of geldhandelaar een miljoenenbonus opstreek besliste je zelf, de rekening werd elders neergelegd, uiteindelijk bij de belastingbetalende middenklasse, maar genieten deed je zelf. Onze middenklasse subsidieert het elitaire kunstwezen in ruime mate, maar als het volk naar de musical wil, naar Ajax of naar een popconcert mag het de volle mep betalen.

Het zou dus goed zijn als de overheid al haar regelingen en subsidies tegen het licht houdt en bekijkt of de beslissers hun verantwoordelijkheid nemen, geen rekeningen afwentelen op de belastingbetaler en of er een evenwicht tussen rechten en plichten bestaat.

Een tweede onderwerp dat aan de orde zou moeten komen, is de vrijheid van godsdienst. Hoe Wilders daarover denkt, is genoegzaam bekend. Daar maakt de CDA-elite zich terecht zorgen over. Maar waarom wordt er niet even kritisch gekeken naar bijvoorbeeld GroenLinks?

In een betoog dat zij onlangs afstak in de Jacobikerk te Utrecht zet de leider van GroenLinks, mevrouw Halsema, uiteen dat zij de gewetensdwang binnen de kerken wil bestrijden door de confrontatie te zoeken en politieke middelen in te zetten. Het is een wat krakkemikkig betoog, omdat ze geen onderscheid maakt tussen ”vrijheid van” en ”vrijheid tot”. Iemand had haar toch wel het boekje van Isaiah Berlin kunnen aanreiken waarin dit onderscheid wordt uitgewerkt?

Maar wat overblijft is de vraag wie bepaalt of er sprake is van gewetensdwang binnen de kerk of moskee en welke middelen GroenLinks wil inzetten om die dwang te bestrijden en uit te roeien. Enig inzicht kunnen we krijgen door te zien wat er bij de SGP is gebeurd, waar onder leiding van GroenLinks is afgedwongen dat vrouwen passief kiesrecht moeten krijgen. Benieuwd wanneer GroenLinks erin slaagt het celibaat in de roomse kerk af te schaffen en de kansel voor vrouwen te openen in alle kerken die nu nog het woord gereformeerd in hun naam dragen. André Rouvoet in de Volkskrant en Hans Goslinga in Trouw merken terecht op dat GroenLinks met dit standpunt aanschurkt tegen de opvattingen van Wilders. Kennelijk vindt de CDA-elite het vertrappen van de godsdienstvrijheid voor islamieten erger dan wanneer de eigen christelijke club wordt aangevallen. Een wolf in schaapskleren blijft echter een wolf.

De auteur is lid van de Algemene Rekenkamer.