Dat voorval roept herkenningen op en zo gaat het met meer fragmenten en afbeeldingen uit het boek ”13 in de oorlog” van Hein Hoffmann. Hoffmann is vanaf zijn kinderjaren gefascineerd door de oorlog. Zijn vader versloeg als journalist de zaak Pieter Menten, de 29 delen van Loe de Jong werden in het gezin verzameld en op de boekenplank van Hoffmann stonden ”Oorlogswinter”, ”Snuf de hond” en ”Oorlog zonder vrienden”.

Jarenlang verzamelde Hoffmann alles wat met de oorlog te maken had. Daar wilde hij iets mee doen. Het werd een televisieserie voor de NPS, ”13 in de oorlog”, die vanaf oktober 2009 uitgezonden werd. Een mooi concept: kinderen krijgen in dertien afleveringen van twintig minuten te zien hoe de oorlog verliep. Verschillende plaatsen passeren de revue: Rotterdam, Londen, Westerbork en Auschwitz, maar ook Jakarta. Steeds zien kinderen de oorlog door de ogen van leeftijdgenoten. In de eerste aflevering, ”Een stad in brand”, is dat Dirk in Rotterdam, die met zijn vriend met speelgoedvliegtuigjes en -tanks speelt. De beelden gaan over in bommenwerpers en informatie over Adolf Hitler, met authentiek beeldmateriaal.

We zien de Grebbeberg anno 2010 en Dirks vader die zijn soldatenpak aantrekt om daarheen te gaan. Moeder lacht om hem: de mouwen zijn te kort. „Als de Duitse soldaten hem zien, lachen ze zich gelijk dood…” Dirk overleefde het bombardement op Rotterdam, maar zijn moeder niet. Vader keerde terug en vindt Dirk bij de puinhopen.

Deze combinatie van een klein persoonlijk verhaal met originele filmbeelden en soms een bezoek aan de plaatsen van herinnering maakten de serie populair.

Het gelijknamige boek schreef Hoffmann als een logisch vervolg, omdat hij na de serie nog zo veel ongebruikt materiaal over had. Op de omslag staat Dirk, met zijn speelgoedvliegtuigje in de handen, tussen het puin. De auteur volgt de structuur van de televisieserie: dertien hoofdstukken over verschillende thema’s. Je zou verwachten er Dirk en de andere twaalf kinderen weer tegen te komen, maar dat is niet het geval. De zakelijke teksten worden afgewisseld met korte dagboekfragmenten van Etty Hillesum, Klaartje Walvisch, Anne Frank, Ed van Thijn en onbekenden, met prachtige foto’s, briefjes van soldaten, grapjes (ANP is Adolfs Nieuws Papegaai) en weetjes. Zo was ”De zoon van Dik Trom” in de oorlog verboden, omdat er een sneeuwballengevecht tussen Duitsers en Nederlanders in voorkomt waarbij de Hollandse jongens „Weg met de Duitschers!” roepen, en „Leve de Koningin!”

Evenals op de teksten in de televisieserie valt er op die uit het boek wel wat af te dingen. Dat geldt zeker voor het laatste hoofdstuk. Er is veel aandacht voor „Trees heeft een Canadees” met alle gevolgen van dien. „Seks buiten het huwelijk mag in die tijd echt nog niet”, legt de auteur uit. En om de euforie na de bevrijding weer te geven neemt hij het gedicht ”Niet te geloven” van Remco Campert op: „(…) grootse dronkenschap/ van de bevrijding:/ het water was whisky geworden.//(…)/ heel Europa was één groot matras/ en de hemel het plafond/ van een derderangshotel (…). Wat jammer! Zo’n interessant en mooi vormgegeven informatief boek dat met zichtbare aandacht is samengesteld, zou beter moeten eindigen.

13 in de oorlog. Hoe kinderen de Tweede Wereldoorlog beleefden, Hein Hoffmann; uitg. Balans, Amsterdam, 2010; ISBN 978 94 600 3279 0; 287 blz.; € 17,50.