Dat heeft staatssecretaris Halbe Zijlstra (Cultuur, VVD) vrijdag besloten. De bewindsman moet zoveel bezuinigen op zijn begroting, dat het volgens hem niet reëel is om aan het project te beginnen, zei hij vrijdag.

De besparingen op zijn cultuurbegroting lopen op jaarbasis op tot 200 miljoen euro. Een nieuw museum bouwen vindt hij daarom niet verantwoord. Omdat hij het doel van het NHM wel belangrijk vindt, blijft de organisatie geld ontvangen. Daarmee kunnen ze reizende exposities organiseren en de website in de lucht houden. Het NHM doet dat al sinds zijn oprichting in 2008.

Doel van het Nationaal Historisch Museum is het bevorderen van het historisch besef en de kennis van de geschiedenis van Nederland. Aanvankelijk leek het museum een plaatsje te krijgen in de Randstad, maar toenmalig minister Ronald Plasterk koos voor Arnhem. Het museum zou gebouwd worden op de parkeerplaats naast het Openluchtmuseum, maar over de definitieve vestigingsplaats ontstond later veel discussie.

Dat hoeft van Zijlstra niet meer. „Er komt geen gebouw. Nu niet en waarschijnlijk ook niet in de toekomst”, oordeelt hij. Wel heeft hij de leiding van het museum gezegd dat zij zelf kunnen proberen om met private middelen een (bestaand) gebouw te betrekken. Maar Zijlstra ziet dat niet snel gebeuren. Het eerder geopperde plan om het NHM in het leegstaande paleis Soestdijk te huisvesten lijkt daarmee ook kansloos.

Zijlstra heeft geen overzicht van de voorbereidingskosten die al zijn gemaakt om het Arnhemse plan te realiseren. Tweede-Kamerlid Boris van der Ham (D66) liet vrijdag weten dat hij eerder al naar zo’n overzicht heeft gevraagd en dat zal blijven doen. Hij is blij dat er een knoop is doorgehakt en dat Arnhem geen optie meer is. „Dat is een onlogische plek omdat daar geen natuurlijke aanloop is van publiek voor een dergelijk museum. Dat was een gebed zonder eind geworden.”

De D66’er doet Zijlstra de suggestie om het NHM-plan samen te voegen met andere museale plannen, zoals de realisatie van het Huis der Democratie. „Als je die plannen samenvoegt kan je tientallen miljoenen euro’s uitsparen.” Als er zo’n nieuw, samengevoegd museum zou ontstaan, vindt Van der Ham het logischer dat neer te zetten in Den Haag of Amsterdam.

Burgemeester Pauline Krikke (VVD) accepteert de beslissing niet ‘zonder meer” en wil om de tafel met de staatssecretaris. Ze is verontwaardigd dat het gebouw met een pennenstreek en zonder overleg van tafel is geveegd en wil dat Zijlstra het besluit heroverweegt. Zij kan zich, gezien de noodzaak tot bezuinigen, eventueel wel vinden in uitstel van de bouw.

Directeur Erik Schilp van het NHM is uiteraard teleurgesteld. „Na twee jaar hard werken raken we de overheidsbijdrage kwijt.” Hij gaat kijken of er in de private sector mogelijkheden zijn om het museum aan een gebouw te helpen.

Directeur Wim Pijbes van het Rijksmuseum in Amsterdam liet een ander geluid horen. Hij vindt het verstandig van Zijlstra, omdat het geld veel ‘efficiënter’ kan worden besteed dan aan het ongewisse avontuur met het NHM, zoals aan de redding van een aantal orkesten. Bovendien is het Rijksmuseum in feite al een nationaal historisch museum, zegt Pijbes. „Dat staat zelfs in onze statuten.” Hij vindt dat het historisch besef wel een duwtje in de rug kan gebruiken.

In de politiek zijn de reacties verdeeld. De SP in de Tweede Kamer wil een debat met Zijlstra over het afblazen van het gebouw. Fractieleider Emile Roemer is ontsteld. „Dit kabinet schept er genoegen in om alles wat van het volk is, af te breken. Of is onze vaderlandse geschiedenis ook een linkse hobby geworden?”, vroeg Roemer zich af. Zijn fractielid Ewout Irrgang weet nog wel een gebouw: het vroegere Scheringa Museum bij Opmeer.

Ook de PvdA is ontstemd. „Als je Nederland Nederlandser wilt maken zoals dit kabinet wil - wat je daar verder ook van vindt - dan ga je niet je eigen wortels om zeep helpen”, zei Kamerlid Jetta Klijnsma. D66 en GroenLinks stemmen wel in met het besluit. D66-Kamerlid Boris van der Ham zei al lang te hebben gepleit voor het afblazen van het museum.