Sloppenwijken, prostitutie, conflicten tussen moslims en christenen, kinderhandel, genocide. Bekende thema’s in relatie tot Afrika. Vaak schiet het even voorbij, in een paar regels in de krant, of in een korte flits in het journaal. In ”Zeg dat je bij hen hoort” zit je er opeens middenin: de problematiek grijpt je bij de keel, je zoekt naar oplossingen, wil wegvluchten uit de situatie, maar dat gaat zo gemakkelijk niet. De Nigeriaanse priester-schrijver Uwem Akpan brengt met zijn verhalenbundel het ‘donkere’ Afrika heel dicht bij de lezer.

Akpan schrijft telkens vanuit het perspectief van een kind, en weet dat overtuigend te doen. De kracht daarvan is dat situaties die in volwassen ogen inmiddels vanzelfsprekend zijn geworden, zoals een moeizame verhouding tussen christenen en moslims, in een ander daglicht komen te staan. Twee vriendinnetjes uit Ethiopië mogen opeens niet meer met elkaar spelen. „Er zijn wat spanningen tussen hen en ons”, verklaart de christelijke vader aan zijn dochter. Het meisje wil natuurlijk weten of hij dan ruzie met de vader van haar vriendinnetje heeft gehad. „Ik bedoel niet ”ons” zoals in ons”, probeert de vader de situatie te verhelderen. „Ze hebben een ander geloof. Dat is alles.”

Ook in de novelle ”Luxe lijkwagens” gaat het over religieuze spanningen. Ditmaal kiest Akpan het perspectief van een moslimjongen, Jubril, die gedwongen wordt in een bus vol christenvrouwen naar het christelijke zuiden van Nigeria te vluchten. Hij wil eigenlijk niet naar het mooie en ongesluierde meisje in de bus kijken, niet naar de verderfelijke beelden op de televisie, maar hij mag toch ook niet opvallen als moslimjongere. Dat zou zijn dood betekenen. Het gewetensconflict van de jongen weet Akpan sterk neer te zetten, zonder daarbij te vervallen in stereotypen. Het bewijst dat de schrijver, zelf christelijk en priester, over een sterk inlevingsvermogen beschikt.

Akpan trekt geen toeters en bellen uit de kast in zijn verhalen, maar registreert simpelweg. Veel decor heeft hij niet nodig. De problematiek wordt bijna voelbaar, zonder dat het ergens emotioneel of opdringerig wordt. Dat is een bijzondere prestatie.

De auteur is het sterkst in zijn korte verhalen. In de twee novellen in het boek (130 pagina’s of langer) wordt de spanningsboog wel erg langgerekt. Met name in ”Vetmesten voor Gabon” wordt dat problematisch. Je wacht al pagina’s lang op de beslissende wending, maar die blijft maar uit. Het is alsof een golf eindeloos groter en groter wordt voordat hij een keer uitrolt. Voor ”Luxe lijkwagens” geldt dat in mindere mate, maar ook dit verhaal had wellicht aan kracht gewonnen als het korter was geweest.

Het afsluitende verhaal (”De slaapkamer van mijn ouders”) behoorde bij de vijf korte verhalen van Afrikaanse schrijvers die de finale haalden voor de Caine Prize for African Writing. Niet zonder reden. De genocide in Rwanda is vele malen gedocumenteerd, maar komt zelden zo dichtbij als door de ogen van Akpans 9-jarige Monique.

”Zeg dat je bij hen hoort” is geen boek met vrolijke verhalen en zet daarmee een weinig rooskleurig beeld van Afrika neer. Het is echter geschreven met grote betrokkenheid en in een prachtige, krachtige stijl. Slechts weinigen zullen dit boek onbewogen kunnen dichtslaan.

Zeg dat je bij hen hoort, Uwem Akpan (vert. Dorienke de Vries);
uitg. Brandaan, Barneveld, 2010; ISBN 978 94 6005 008 4; 367 blz.; € 22,50.