Het carillon van het stadhuis in Maastricht laat een vrolijk deuntje horen. Intussen stelt gids Maarten Goemans –officiële VVV-badge op zijn jas– zich in de schaduw van het eeuwenoude gebouw op de Markt voor. „Sommige mensen zeggen: Je ziet er niet uit als een zwerver. Dan zeg ik: Helaas, ik ben alleen maar dakloos. Tweeënhalf jaar geleden stond de deurwaarder op de stoep. Ik had schulden –dat kwam ook een beetje door drugsgebruik– en moest mijn huis uit. Met wat kleren en een dekbed stond ik op straat. Ik heb bij vrienden gelogeerd en ben daarna bij het Leger des Heils beland. Het kan iedereen overkomen.”

Een oud, wit pand met groene luiken en een kledingcontainer op de stoep. Aan de Boschstraat 69 bevindt zich een van de vestigingen van het Leger des Heils. Hier heeft Maarten een kamer. Hij betaalt elke maand 481 euro voor onderdak en maaltijden. De rest van zijn uitkering gaat voor een groot deel naar de schuldsanering. Bij het Leger krijgt Maarten op diverse terreinen, waaronder financiën, begeleiding. Een test heeft uitgewezen dat hij de concentratiestoornis ADD heeft. „Toen ik dat wist, vielen veel puzzelstukjes op hun plek. Ik heb in het verleden talloze baantjes gehad, maar vond het altijd moeilijk die langere tijd te houden.”

Aan ’t Bassin wachten luxe restaurants op klandizie. Het gebied rond de binnenhaven onderging in de loop der jaren een ware metamorfose, zegt Maarten. Vroeger vormden oude opslagloodsen een ideale verblijfplaats voor daklozen. „Ik heb gesproken met een man –hij is inmiddels overleden– die kapitein is geweest op een baggerschip. Op een dag had hij er genoeg van en ging hij zwerven. Hij hield van gezelligheid en een biertje en zat vaak in deze buurt, maar alcohol is hier verboden. Hij vertelde dat hij zijn bierflesje daarom aan een stok hing. Als de politie kwam, liet hij die in het water zakken. Het bier bleef lekker koel en de politie dacht dat hij aan het vissen was.”

Op een locatie tussen ’t Bassin en de Maas bevindt zich een groot kraakpand. Maarten: „Er wonen ongeveer 25 mensen, allemaal kunstenaars met een eenmansbedrijf. Eén keer per week kun je er vegetarisch eten. Er is ook een weggeefwinkel voor de minderbedeelden onder ons. Inmiddels is kraken verboden, maar ik heb nog niet gehoord dat het pand wordt ontruimd.”

Op de kade voor twee drugsboten die in de Maas liggen is het rustig. Toch weet menigeen deze plek te vinden, zegt Maarten. „Maastricht telt gemiddeld 4000 drugstoeristen per dag. Ze komen uit België, Frankrijk, Duitsland en zelfs uit Engeland. Sommige bezoekers van het koffiehuis van het Leger des Heils komen hier ook regelmatig om een joint te roken. Ik ben blij dat ik zelf van de speed af ben. Als ik 1 gram gebruikte, voelde ik me drie dagen prettig en daarna een week superrot.”

’t Koffiehonk van het Leger des Heils aan de Mariastraat staat in de steigers. Bezoekers lopen in en uit. Tegenover het pand rookt een van hen rustig zijn pijp. „We gaan niet naar binnen, want dan is het net of we aapjes komen kijken. En je wordt er ook niet vrolijk van”, zegt Maarten. Kort nadat hij op straat was gezet, schreef hij zich in bij het Leger des Heils om in aanmerking te komen voor een uitkering. Overdag zat hij regelmatig in ’t Koffiehonk, de nacht bracht hij door in een slaaphuis van het Leger elders in de stad. „We sliepen met veel mensen op een zaal. Ik ben blij dat ik daar weg ben.”

Maastricht is niet alleen een stad van drugs en daklozen. Tijdens zijn rondleiding wijst Maarten ook op zaken zoals de grootste winkeldeur van Nederland, de oudste plek van de stad (Op de Thermen) en het bronzen beeld van Pieke en zijn hond Maoke. Zij zijn figuren uit een roman van de Limburgse auteur Bèr Hollewijn die zich in het gebied rond de Stokstraat in Maastricht afspeelt.

Na anderhalf uur beëindigt Maarten de tour. Hij kijkt er alweer naar uit nieuwe groepen te ontmoeten, die voor de komende weken een rondleiding hebben geboekt. Het werk geeft hem een zinvolle tijdsbesteding en kan mogelijk een opstapje vormen naar ander werk in de toekomst. „Als ik alles over mocht doen, zou ik dan andere keuzen maken dan ik in het verleden heb gedaan? Daar denk ik wel eens over. Maar ik ben gewoon, door allerlei omstandigheden, de jongen die ik nu ben. En het gaat gelukkig de goede kant op.”

Tour ”Thuisloos in Maastricht”

Daklozen een rondleiding laten verzorgen door Maastricht. Het was een idee van oud-burgemeester Leers. Sinds kort maakt ”Thuisloos in Maastricht” daadwerkelijk deel uit van het aanbod van de VVV. „Deze rondleiding vormt een mooie aanvulling op wat we hadden. Het gaat nadrukkelijk niet om een ludieke tocht. We laten op een serieuze manier Maastricht zien door de ogen van een dakloze”, zegt woordvoerder Janne Baetsen van de VVV.

De ervaren gids Paul Jonas –hij was 35 jaar geleden enige tijd dakloos in Amsterdam– leidde de eerste cliënt van het Leger des Heils op voor deze taak. Hij maakte hem vertrouwd met historische informatie over de stad en leerde hem bijvoorbeeld zich goed te positioneren ten opzichte van een groep.

In augustus startte Maarten Goemans met de speciale rondleidingen, aanvankelijk onder toeziend oog van zijn opleider. Jonas: „Ik heb Maarten een halfjaar begeleid en zag hem met sprongen vooruit gaan. Zijn zelfvertrouwen is enorm gegroeid. Op allerlei vragen die hij onderweg krijgt, gaat hij bijvoorbeeld rustig in.”

De rondleiding kan alleen door groepen worden geboekt. Bij een toenemende belangstelling worden mogelijk meer dak- en thuislozen opgeleid tot gids.